13 Νοε 2010

δια γραφής Τσίρκα.

Δεν συμβαίνει συχνά. Όμως συμβαίνει.
Είναι κάποιες λέξεις-κλειδιά, κάποιες ιδιαίτερες φράσεις που μπορεί να είχαν γραφτεί για κάποιον συγκεκριμένο σκοπό και απευθύνονταν σε συγκεκριμένο δέκτη, και στο τέλος -έτσι, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο λόγο- καταφέρνουν και έχουν εκ διαμέτρου αντίθετα αποτελέσματα από αυτά τα οποία πιθανώς θα έπρεπε να έχουν.
Ξέρω, μιλάω γενικά.
Αλλά κάθε ανάρτηση έχει ανάγκη από έναν πρόλογο..

Παλιότερα είχα παραδεχθεί απ' αυτό εδώ το μπλογκ ότι δεν έχω διαβάσει πολλά βιβλία. Προσπάθησα να ρίξω το φταίξιμο στην τηλεόραση, με την οποία η γενιά μου μεγάλωσε χεράκι-χεράκι. Και μέχρι ένα βαθμό, αυτή ήταν και η όλη αλήθεια, με την επιφύλαξη όμως αυτής εδώ της ανάρτησης.
Ήρθε η μέρα να σάς πω όλα όσα αφορούν εμένα, τα μυθιστορήματα 
και τη μεταξύ μας σχέση..



Η 'αποχή' μου από τα μυθιστορήματα άρχισε συνειδητά με το που τελείωσα και την "Αριάγνη"  του Στρατή Τσίρκα, το τρίτο μυθιστόρημα από την Τριλογία του με τον γενικό τίτλο "Ακυβέρνητες Πολιτείες".

Το 'κόλλημά' μου με τη γραφή του συνδεόταν άμεσα με τα μέρη από τα οποία είχε περάσει ο κεντρικός ήρωας του Τσίρκα, ο οποίος δεν ήταν κανένας άλλος από τον ίδιο του τον εαυτό. Όλα τα μέρη που περιέγραφε, κατά μια περίεργη διαβολική σύμπτωση ήταν σημαντικά και για μένα, που βέβαια δεν είχα τίποτα κοινό με τον συγγραφέα, πλην των ίδιων εικόνων και τοπίων. Και ιδιαίτερα η "Λέσχη" (το πρώτο μυθιστόρημα της τριλογίας) υπήρξε για μένα ένα ιδιότυπο καταφύγιο στην απρόσωπη Αθήνα της πρώτης μου φοιτητικής χρονιάς.
Δεν έδινα πια δεκάρα για τις συνεχείς στάσεις του σμπαραλιασμένου κίτρινου Τρόλεϋ 10 από τα νότια προάστια προς το Πανεπιστήμιο, μιας και ο Τσίρκας φρόντιζε να μού υπενθυμίζει γνώριμες γειτονιές της Βιέννης, της Ιερουσαλήμ, της Γιάφας όπως επίσης και του Καϊρου -μια πόλη που μπορεί να μην την έχω δει μέχρι τώρα ποτέ στη ζωή μου, είναι όμως σαν να την έχω χιλιοπερπατήσει μέσα από τις ανεξάντλητες διηγήσεις της γιαγιάς-.

Έτσι, αν και είχα μια γενική γνώση των ιστορικών γεγονότων που πραγματευόταν ο συγγραφέας, έμενα σε αυτά τα λίγα και καλά που μπορούσα να κατανοήσω, χωρίς όμως να μπορώ να φανταστώ πόσα άλλα γεγονότα υπονοούσε. Από την άλλη, θα ήταν μεγάλη αδικία  τόσο για τον Τσίρκα και τις "Ακυβέρνητες Πολιτείες" του -όσο βέβαια και για τον εαυτό μου- να πω ότι απλά 'ξεχάστηκα' με ένα ταξιδιωτικό ανάγνωσμα που με βοήθησε να 'προσαρμοστώ' σε μια ξένη  τότε για μένα φοιτητική Αθήνα, χτίζοντας τη δική μου γέφυρα που θα με συνέδεε με μέρη στα οποία είχα ζήσει σημαντικά πράγματα κατά το τότε παρελθόν μου.

Μιάμιση σελίδα της "Λέσχης" μού φαινόταν τότε υπεραρκετή για να ..αποφασίσω ότι κανένα άλλο μυθιστόρημα δεν είχε τίποτα πληρέστερο να μού πει. Και μάλιστα αυτό το συμπέρασμα το είχα κρατήσει κατά τρόπο αξιωματικό, απαξιώνοντας κάθε άλλο μυθιστόρημα που θα έπεφτε τυχαία ή όχι στα χέρια μου.
Αυτήν τη μιάμιση σελίδα αποφάσισα να τη μοιραστώ μαζί σας σήμερα, είκοσι ακριβώς χρόνια από την ημέρα που την πρωτοδιάβασα. Ναι, ακούγεται εξωφρενικό αλλά είχα σημειώσει  πάνω στο βιβλίο την ακριβή ημερομηνία που είχα διαβάσει αυτές τις αράδες . Μάλιστα, συχνά-πυκνά, όταν κατά καιρούς τα έβρισκα σκούρα, ανέτρεχα σε αυτά που είχε γράψει ο Τσίρκας δια στόματος μίας ηρωίδας της "Λέσχης", παραπέμποντας τον κεντρικό ήρωα σε κάποιο χωρίο του "Έφηβου" του Ντοστογιέφσκυ. (Σημειωτέον : Ντοστογιέφσκυ δεν διάβασα ποτέ μου, νομίζω πως αυτό εννοείται..)

Η αιτία λοιπόν, που αρνιόμουν πεισματικά όλα αυτά τα χρόνια να διαβάσω ένα μυθιστόρημα από την αρχή ως το τέλος, βρίσκεται στο κείμενο που αρχίζει από την δέκατη γραμμή της πρώτης σελίδας και τελειώνει στην εικοστή γραμμή της δεύτερης. Κι αυτό επειδή πίστευα ότι μέσα από αυτές τις γραμμές, η ανθρώπινη πραγματικότητα απεικονίζεται κατά τρόπο τόσο ευσύνοπτο, τόσο ολοκληρωμένο, τόσο σχεδόν...μαγικό, ούτως ώστε ο,τιδήποτε περισσότερο θα αποτελούσε απλώς έναν ακόμα βαρετό πλεονασμό.
Κάντε τον κόπο να κλικάρετε στις εικόνες (για να μην με κατηγορήσετε μια μέρα ότι ευθύνομαι  εγώ  για την αυξημένη μυωπία σας..όλα κι όλα!)

σελ.1
σελ.2

Και επειδή έτσι το αποφάσισε κατ' αρχάς ο Ντοστογιέφσκυ και δια γραφής Τσίρκα, με απέκλεισα από τη λογοτεχνία για χρόνια, επειδή η συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση  των ανθρώπων, των συμπεριφορών και των καταστάσεων που αντιλαμβανόμουν γύρω μου έβρισκαν την ακριβή τους επαλήθευση σε αυτές τις λίγες γραμμές -που ελπίζω να διαβάσατε κι εσείς-.

Αυτές τις μέρες, είκοσι χρόνια μετά, είχα μπει στον πειρασμό να κάτσω και να διαβάσω ξανά τη "Λέσχη", κυρίως από περιέργεια για το πώς θα αντιμετώπιζα σήμερα τη γραφή του Τσίρκα, τις εικόνες του, την πλοκή του αλλά -κυρίως- το δικό μου μετεφηβικό παρελθόν.

Τελικά όμως, με πρόλαβε η μελέτη του Μίλτου Πεχλιβάνου με τίτλο "Από τη Λέσχη στις Ακυβέρνητες Πολιτείες - Η στίξη της ανάγνωσης" (εκδόσεις Πόλις) που ασχολείται κατ' αρχάς με τον τρόπο γραφής από καθαρά συστηματική άποψη ενώ αναλύει κατά τρόπο ενδελεχή το ιστορικό υπόβαθρο των γεγονότων που επηρέασαν τον συγγραφέα -άλλως το κομματικό μπάχαλο που δημιουργήθηκε στις τάξεις του ΚΚΕ της εποχής εκείνης, με αποτέλεσμα να διαγραφεί ο Στρατής Τσίρκας από το κόμμα- .
Ο λόγος προφανής :
Με τον αντιπαθητικότερο χαρακτήρα της Τριλογίας του, το "Ανθρωπάκι" όπως ονομαζόταν από τον συγγραφέα-αφηγητή, οι κομματάρχες είχαν θεωρήσει ότι φωτογραφιζόταν κάποιο σημαίνον στέλεχός τους που δρούσε στην Αίγυπτο και στις τάξεις των αριστερών Ελλήνων που κατέφυγαν στην Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.


Διαβάζοντας τη "Λέσχη" το 1990 δεν μού είχε περάσει καν από το μυαλό πόση φασαρία είχε δημιουργήσει αυτό το μυθιστόρημα όταν είχε πρωτοεκδοθεί, ούτε βέβαια ότι τα επόμενα δύο μυθιστορήματα της τριλογίας στην ουσία "απαντούσαν" στα όσα τού καταμαρτυρούσαν οι πρώην κομματικοί του σύντροφοι.

Υπό το πρίσμα όμως της σημερινής κατάστασης του πολιτικού μας συστήματος, ίσως θα ήταν σκόπιμο να πάμε κι ένα βήμα παραπέρα :
Εάν υποθέσουμε ότι ο Τσίρκας θα έγραφε σήμερα για κάποιο άλλο "Ανθρωπάκι" που θα ανήκει σε οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα, το πιθανότερο αλλά και το φυσιολογικότερο θα ήταν πάλι να διαγραφόταν από το κόμμα που θα έθιγε.
Η διαφορά όμως θα ήταν ότι οι αναγνώστες του αλλά και η παρούσα κοινή γνώμη όχι μόνο θα τον κατανοούσε, αλλά  κατά συντριπτική πλειοψηφία πιστεύω ότι θα τον δικαίωνε.
Άλλωστε όταν γράφθηκε το βιβλίο, τη δεκαετία του '60, νοηματικά η λέξη "Ανθρωπάκι" συγγενεύει ως προς την έννοια και τη διάθεση με αυτό που λέμε σήμερα "Λαμόγιο" . Μια λέξη που αν και ξένη κατά την προέλευσή της, είναι πλέον απόλυτα κατανοητή από όλους μας.

Αλλά ας αφήσουμε τις υποθέσεις κι ας ξαναγυρίσουμε σε αυτές τις αράδες του Ντοστογιέφσκυ δια γραφής Τσίρκα, που παραμένουν ίδιες κι απαράλλαχτες, θέλουμε δε θέλουμε.

Διαβάζοντας αυτήν τη διαίρεση ανθρώπων, συμπεριφορών και καταστάσεων που διαδραματίζονται πάνω σε ένα αόρατο χαλί που οδηγεί αργά αλλά σταθερά είτε στην Άβυσσο είτε στον Παράδεισο -όπως λέει ο συγγραφέας-, και μάλιστα σήμερα, που η Άβυσσος είναι περισσότερο ορατή ενώ ο Παράδεισος φαντάζει ουτοπία, 
Εσύ (ναι, εσύ που διαβάζεις αυτές τις γραμμές και που δεν βαρέθηκες να φτάσεις μέχρι το τέλος της),  
Σε ποιά κατηγορία των Ντοστογιέφσκυ/Τσίρκα αυτοκατατάσσεσαι; 

Και για να γίνω πιο ακριβής : 
Σε ποιά κατηγορία ψηφοφόρου αυτοκατατάσσεσαι; 


 
μα πού στο καλό είναι το εκλογικό μου βιβλιάριο;;
τι;;; καταργήθηκε;;; 
μπα;; μα...από πότε;;


12 σχόλια:

Γαβριηλ / Gabriel είπε...

Λιζίδουυυυ!
Σε ευχαριστώ πάρα πολύ που κάθησες κι έψαξες μέχρι τη σελίδα 306 και 307 για να τις φωτογραφίσεις, να τις σκαναρεις και να μού τις στειλεις.....
Τι θα έκανα άνευ εσού;;;;
(πάντως όχι αυτήν την ανάρτηση...)

δεσποιναριον είπε...

Καλημερα Γαβριλακι. Την τριλογια την διαβασα πριν αρκετα χρονια. Ισως ειναι καιρος να την ξαναδαβασω με οσα εχω μαθει απο τοτε.
Εφτασα στο τελος. Αυτοκατατασσομαι σε αυτους που δεν αντιστεκονται αλλα κανουν πως αντιστεκονται.
Πολυ ευστοχος ο παραλληλισμος στην παρουσα αναρτηση.

Νέμεσις είπε...

Αντιστέκομαι αλλά νομίζω πως δεν αντιστέκομαι το...πειραματόζωο.
Καλημέρα Γαβριήλ.
Θαυμάσια ανάρτηση.
Μια χαρά ήταν ο καφές μου σήμερα, ψάχνοντας να αυτοκαταταγώ...

Ρούλα είπε...

Καλημέρα Γαβριήλ και σαλιγκαράκι του!
Προκύπτουν μερικά ερωτήματα όπως:
-τι είναι άβυσσος;
-μπορώ να διακρίνω ότι είναι άβυσσος ή εθελοτυφλώ;
-το μη χείρον βέλτιστον κατατάσσεται στην άβυσσο ή στον παράδεισο;
-είναι αντίσταση η μη συμμετοχή στις εκλογές;
Με μεγάλη επιφύλαξη κατατάσσω τον εαυτό μου στην κατηγορία "αντιστέκομαι(;;;) και νομίζω πως αντιστέκομαι" αλλά πιθανόν κάποιος άλλος παρατηρητής να με κατέτασσε σε άλλη κατηγορία!
Ουφφφ, άβυσσος τελικά η ψυχή του ανθρώπου!

Όλγα Αθανίτη είπε...

πολλά είδε κι έκανε και πολλούς σημάδεψε στη ζωή του- δεν είσαι άτυχος αν είσαι ένας απ΄αυτούς....είναι όμως κι άλλες σελίδες που περιμένουν την ευκαιρία τους....

Ευαγγελία Γεωργάτου είπε...

Gabriel, έχω αντισταθεί σε πολλά-λόγω ηλικίας μπορώ να το υποστηρίζω-πήγα κόντρα στα συμφέροντά μου ,έμπρακτα, διαφώνισα και όσοι ακολουθούσαν το ρεύμα με κυττούσαν με απορία. Πιστεύω ότι ο καθένας μας αποτελεί παράδειγμα ζωής. Ζω στην πράσινη Πάτρα, από το 1976. Αύριο θα ψηφίσω διότι πρέπει.Θα επιλέξω τον καλύτερο πράσινο βάσει της όλης προσωπικότητας, δηλ. Κατσικόπουλο καθόλου ματαιόδοξο, προσηνή και από το 1989 δεν έχει ακουστεί τίποτε εις βάρος του. Ο Καλλικράτης απαιτεί εμπειρία και δυναμική . Και την έχει ως 50άρης πολιτικός.

Λίζα Γεωργιάδη είπε...

Καλησπέρα Γαβριήλ. Πολύ ενδιαφέρον έχουν όλες οι σκέψεις και οι επισημάνσεις σου πάνω στα ''δια γραφής Τσίρκα'', νομίζω πως ήρθε και για μένα η ώρα να ξαναδιαβάσω την ''Αριάγνη'' και να κάνω το ταξίδι δια της γραφής του.Όσο για το αν ανήκω σε αυτούς που αντιστέκονται ή όχι μάλλον θα με τοποθετήσω σε αυτούς που αντιστέκονται αλλά κάνουν πως δεν αντιστέκονται (με τον τρόπο μου βέβαια). Με μια άλλη ευκαιρία πολύ ενδιαφέροντα, προφητικα και διαχρονικά σχόλια έχει καταγράψει ο αήμνηστος Μάνος Χατζηδάκης στα βιβλία του ''ο καθρέφτης και το μαχαίρι'' καθώς επίσειςκαι στο ''τα σχόλια του τρίτου''. Πιστεύω πως θα τα γνωρίζεις και θα συμφωνήσεις μαζί μου στο ότι χρείζουν μεγάλο ενδιαφέρον.

π. Χερουβείμ Βελέτζας είπε...

Γαβριήλ,
όντως δύσκολο το ερώτημα...
Εδώ πάντως που φτάσαμε, ακόμα και το να σκέφτεται κανείς διαφορετικά από τη φορά του ανέμου, αποτελεί αντίσταση.
Καλή συνέχεια!

ΜΑΛΑΜΗ ΑΝΝΑ είπε...

Μ΄άρεσε τόσο η ανάρτησή σου που τη διάβασα πολλές φορές.΄Ολες μ αρέσουν δηλαδή, άσχετα αν δεν σχολιάζω γιατί δεν έχω χρόνο.
Εδώ νομίζω η λέξη κλειδί -για μένα τουλάχιστον-είναι η "άβυσσος''.
Μόνο όταν υπάρχει άβυσσος περνάς απ΄ όλα τα "νομίζω¨και τα "κάνω".Αντιστέκομαι στο ξεθώριασμα της μνήμης μου.Συνεχίζω πεισματικά να συντηρώ τις αναμνήσεις μου και να πλάθω τα όνειρά μου.Τους δίνω σχήμα και αν όχι μορφή,τους δίνω όνομα και τα ξεγελώ. Είναι ένα κόλπο που σας το συστήνω ανεπιφύλακτα. ΄Ετσι θα τα γνωρίζετε και θα τα καλείτε όταν τα χρειάζεστε..Δώστε τους ονόματα από τη χώρα της ουτοπίας.Σάματις από κει δεν κατάγονται και αυτά?
Καλό βράδυ Γαβριήλ!!!

Γαβριηλ / Gabriel είπε...

Να πω κι εγώ πού κατατάσσω τον εαυτό μου; Λοιπόν, αν και δεν ψήφισα από επιλογή, ούτε στον πρώτο ούτε στον δεύτερο γύρο, νομίζω πως συμπίπτω με την κατάταξη της Νέμεσης, ενώ παλιότερα πίστευα ότι αντιστέκομαι πραγματικά και το δείχνω κιόλας. Από φίλους πάντως, όταν κρίνουν τη στάση μου απέναντι στη ζωή, έχω ακούσει παντελώς αντικρουόμενες απόψεις. Δεν ξέρω αν έχει σημασία όλος αυτός ο προβληματισμός, πάντως μόνο και μόνο που κάποιος βάζει τον εαυτό του και τη συμπεριφορά του στο μικροσκόπιο, εγώ τουλάχιστον το θεωρώ αν μη τι άλλο υγιές. Καλό είναι να στεκόμαστε για λίγο αυτοπαρατηρούμενοι και αυτοκρινόμενοι, κι ας πλησιάζει η όποια άβυσσος. Πάντως, εγώ τουλάχιστον, Παράδεισο στην άκρη του τούνελ δεν βλέπω...
Χαίρομαι πολύ για τα feedbacks και αν κρίνω από τα πολλά κλικαρίσματα στο συγκεκριμένο κείμενο, πιστεύω ότι τα ακόμα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα δεν τα διαβάσαμε. Δεν πειράζει όμως.
Σάς ευχαριστώ για την ανταπόκριση.. (για να είμαι ειλικρινής, δεν περίμενα να δω τα αποτελέσματα της αυτοκατάταξης).
Τα σχόλια στην ανάρτηση θα είναι ανοιχτά, οπότε ποτέ δεν θα είναι αργά να δούμε κι άλλα συμπερασματάκια.

Χρήστος είπε...

Γαβριήλ ωραία ανάρτηση αλλά αυτό που χαρακτηρίζεις ως υγιές,την αυτοπαρατήρηση και την αυτοκριτική βάζοντας τη συμπεριφορά μας σε μικροσκόπιο,νομίζω ότι στην προκειμένη περίπτωση είναι σαν να βάζεις την συμπεριφορά σε ένα μικροσκόπιο που τα αποτελέσματα που βγάζει δεν θα ανακοινωθούν ποτέ και μάλιστα στην πορεία ίσως και να παρερμηνευτούν και αυτό γιατί εγώ πιστεύω-και βέβαια μπορεί να κάνω λάθος - ότι τελικά λίγο πολύ όλοι θεωρούν μέσα τους ότι κάνουν αντίσταση και ότι αντιστέκονται πραγματικά αλλά αυτό είναι το αποτέλεσμα του μικροσκοπίου τους το οποίο όμως δεν θα ανακοινώσουν ποτέ στους άλλους ο καθένας για τους λόγους του.Επίσης ο όρος αντίσταση με χαλάει που ακόμα και εδω εξετάζεται σαν πολίτικη πράξη, ενώ αντίσταση είναι και τόσα άλλα καθημερινά πράγματα μερικές φορές σημαντικότερα από την πολιτική.Ωραία ανάρτηση αλλά θα ήταν προτιμώτερο και για το αποτέλεσμα της αυτοκριτικής μας να ξεκινήσουμε από το πόσο αντι στεκόμαστε στην καθημερινότητα μας όχι στον τρόπο που ψηφίζουμε αλλά ας πούμε ένα παράδειγμα αρκετά επίκαιρο στο υπερκαταναλωτικό μας κομμάτι ή στο ναρκισσιστικό μας κομμάτι όσοι έχουν ή τόσα ή...Βαρετή η "αντιστασίακη" ομάδα που ανήκει ο καθένας σε σχέση με την πολίτικη προσέγγιση του θέματος.
Αγωνιστικούς και αντιστασιακούς χαιρετισμούς από Αθήνα.
Χρήστος

Γαβριηλ / Gabriel είπε...

Ναι Χρήστο, συμφωνώ ότι δεν είναι εύστοχο να συγχέουμε τον όρο 'αντίσταση' με τα κάθε είδους συνθήματα που αναφύονται, καπηλευόμενα από διάφορες πολιτικές πρακτικές. Και η έννοια της 'αντίστασης' για μένα είναι σαφώς ευρύτερη από αυτήν που οι περισσότεροι ίσως εκλαμβάνουν.

Η παρατήρησή σου είναι σωστή, επειδή στο τέλος της ανάρτησης κάνω λόγο για την αυτοκατάταξή μας ως ψηφοφόροι. Η συγκεκριμενοποίηση έγινε καθαρά για λόγους επικαιρότητας.

Εγώ θεωρώ την 'αντίσταση' στο κείμενο του Τσίρκα ως έννοια ευρύτατη, που καλύπτει όλη μας τη δραστηριότητα, τον τρόπο σκέψης, τον τρόπο ζωής. Πιστεύω (ελπίζω) ότι και οι αναγνώστες εξέλαβαν τη λέξη υπό την ευρεία έννοιά της.

Σε ευχαριστώ για την παρατήρηση.








Related Posts with Thumbnails