εκεχειρία - à la carte

Αν και οι εικόνες από τις εξελίξεις των τελευταίων τεσσάρων ημερών στο νότιο Ισραήλ και στη Λωρίδα της Γάζας έδειχναν να αποτελούν πιστή επανάληψη των γεγονότων του χειμώνα του 2008/2009, αυτή τη φορά οι ιδιαίτερες συνθήκες που οδήγησαν στις τελευταίες ρίψεις ρουκετών και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, αποκαλύπτουν μία άκρως ενδιαφέρουσα νέα πραγματικότητα. 

Ακόμα και αυτή η εύθραυστη εκεχειρία που επετεύχθη πριν μόλις λίγες ώρες και -κυρίως- ο τρόπος επίτευξής της, μάς δίνουν μία πρώτη εικόνα των νέων ισορροπιών που σιγά σιγά αρχίζουν να διαμορφώνονται στο τρίγωνο Ιερουσαλήμ-Γάζας-Καΐρου, μετά την κατάρευση του καθεστώτος Μπουμπάρακ.

Η διατάραξη της ομαλής γειτονίας στα σύνορα Αιγύπτου-Ισραήλ για πρώτη φορά μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Καμπ Ντέηβιντ τον Σεπτέμβριο του 1978 , δείχνει ότι στη Μέση Ανατολή του 2011 τίποτα δεν είναι δεδομένο. 

Η συνοριακή γραμμή που χωρίζει την ισραηλινή από την αιγυπτιακή επικράτεια χωρίζοντας την έρημο της Νέγκεβ από την έρημο του Σινά, από το '78 μέχρι τώρα δεν αποτελούσε προτεραιότητα για το αμυντικό δόγμα των ισραηλινών και των αιγυπτίων, αφού δεν δημιουργήθηκε εκεί καμμία σημαντική εστία έντασης που θα απειλούσε την στρατηγικής σημασίας ειρήνη ανάμεσα στις δύο χώρες. Παρά το ότι αυτή η μεθόριος τα τελευταία χρόνια αποτελεί δίοδο οικονομικών μεταναστών από το Σουδάν προς το Ισραήλ, αλλά και δίοδο λαθρεμπορίου και εμπορίου ναρκωτικών μεταξύ των φυλών των βεδουίνων που διαβιούν στο Σινά και στην έρημο Νέγκεβ -από το 1978 μέχρι και την περασμένη Πέμπτη δεν σημειώθηκε κανένα γεγονός που θα απειλούσε τις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών, πολλώ μάλλον την ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Εγγύηση γι'αυτό ήταν η παρουσία του Προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, όπως επίσης και η αμερικανική 'αρχιτεκτονική ειρήνης' που συνέδεσε το Κάιρο και την Ιερουσαλήμ με 'δεσμά ειρήνης'. Μίας ειρήνης όχι ιδιαίτερα εγκάρδιας, αλλά αδιαμφισβήτητα υπαρκτής. Έτσι, οι δύο χώρες είχαν ως κοινό σύνορο δύο παράλληλες λεωφόρους που διέσχιζαν την άλλοτε ενιαία έρημο, με διάσπαρτα μεμονωμένα φυλάκια, που σχεδόν ποτέ δεν απασχόλησαν την διεθνή επικαιρότητα. Την σιωπή της ερήμου διέκοπταν τα τουριστικά λεωφορεία από και προς το Εϊλάτ και βέβαια οι.. καμήλες, που δεν γνωρίζουν σύνορα.    

Μετά το τέλος της στρατιωτικής επιχείρησης "Χυτό Μολύβι" τον χειμώνα του 2009, και παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του Προέδρου Μουμπάρακ να μην αναμιχθεί η Αίγυπτος στη διαμάχη Ισραήλ-Χαμάς, το φυλάκιο της Ράφα άνοιξε, δίνοντας τη δυνατότητα στους Παλαιστινίους να μπορούν να προμηθεύονται τρόφιμα, αγαθά και υπηρεσίες από το κοντινό λιμάνι του Ελ-Αρίς, το διοικητικό κέντρο της αιγυπτιακής Χερσονήσου. Παράλληλα όμως, ένοπλοι ισλαμικοί παλαιστινιακοί πηρύνες που αντιπολιτεύονταν το καθεστώς της Χαμάς, εγκατέλειψαν τις βάσεις τους στη Γάζα βρίσκοντας καταφύγιο στην αχανή και δυσπρόσιτη έρημο του Σινά. Τον Απρίλιο του 2010 μάλιστα, σε μία ένδειξη δύναμης έναντι του Ισραήλ, η "Ισλαμική Τζιχάντ" έπληξε με πυραύλους Κατιούσα την ευρύτερη περιοχή του ισραηλινού θερέτρου Εϊλάτ -πλήττοντας κατά λάθος και την γειτονική ιορδανική πόλη Άκαμπα.

Η Χερσόνησος του Σινά ήταν πλέον φανερό ότι είχε πάψει να αποτελεί όαση ηρεμίας για τους πολυπληθείς ισραηλινούς τουρίστες που το επισκέπτονταν κατά κόρον τις προηγούμενες δεκαετίες. Από την άλλη όμως, η αιγυπτιακή στρατιωτική και πολιτική ηγεσία αφ'ενός έδειχνε να μην έχει την δυνατότητα να ελέγξει αποτελεσματικά ούτε την διέλευση όπλων και παλαιστινίων ανταρτών από τη Γάζα προς την επικράτειά της, αφ'ετέρου ο έλεγχος του Σινά αποτελούσε για την αιγυπτιακή κρατική μηχανή μία μεγάλη πρόκληση, μία επιχείρηση ανέφικτη.

Η νέα αιγυπτιακή ηγεσία, διαδεχόμενη το καθεστώς Μουμπάρακ, κληρονόμησε και το πρόβλημα των αντάρτικων παλαιστινιακών πηρύνων στο Σινά, που πλέον είχαν ήδη καλλιεργήσει σχέσεις συνεργασίας με τις τοπικές φυλές βεδουίνων -τους μόνιμους κατοίκους της αχανούς χερσονήσου. Από την άλλη, και υπό την πίεση της κοινής γνώμης, η νέα αιγυπτιακή ηγεσία δεν θα μπορούσε ποτέ να σταματήσει την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων, προϊόντων και υπηρεσιών από και προς τη Λωρίδα της Γάζας, επιδεινώνοντας το επίπεδο ζωής των κατοίκων της. Η διατήρηση της συνθήκης ειρήνης με το Ισραήλ όμως, αποτελεί και την προϋπόθεση των εγγυήσεων της Δύσης για την διατήρηση της νέας μετά-Μουμπάρακ εποχής -γεγονός το οποίο η νέα αιγυπτιακή ηγεσία δεν μπορεί και δεν επιθυμεί να αγνοήσει..

Τα σημάδια της αναρχίας στη Χερσόνησο του Σινά δεν άργησαν να φανούν. Τους τελευταίους μήνες οι αγωγοί μεταφοράς αιγυπτιακού φυσικού αερίου προς το Ισραήλ έπεσαν θύματα δολιοφθοράς από τους παλαιστινιακούς αντάρτικους πηρύνες, ενώ παράλληλα πλήθυναν οι πληροφορίες για πιθανές τρομοκρατικές επιθέσεις σε τουριστικά θέρετρα του Σινά, γεγονός που απομάκρυνε τους ισραηλινούς τουρίστες από τα αιγυπτιακά ξενοδοχεία της περιοχής αλλά και την πολύτιμη γαι τη χώρα εισροή συναλλάγματος. 

Στις αρχές της περασμένης εβδομάδας ο αιγυπτιακός στρατός αποφάσισε να αναλάβει δράση στη Χερσόνησο του Σινά με την εισροή μεγάλης δύναμης στρατού, με σκοπό να 'καθαρίσει' την αχανή αυτή επαρχία της χώρας από τις ισλαμιστικές ένοπλες οργανώσεις των Παλαιστινίων της Γάζας. Ο εορτασμός του φετινού Ραμαζανίου ήταν η κατάλληλη ευκαιρία για να μην δοθεί ιδιαίτερη δημοσιότητα στο εσωτερικό της χώρας. Άλλωστε, όπως ακροθιγώς αναφέρθηκε στον ισραηλινό Τύπο προ ημερών, η αιγυπτιακή στρατιωτική επιχείρηση άρχισε κατόπιν ενημερώσεως του ισραηλινού στρατού -όπως προβλέπεται στις συμφωνίες του Καμπ Ντέηβιντ.

Η πρωτοφανής ως προς τον συντονισμό και την εκτέλεση ένοπλη επίθεση Παλαιστινίων καμικάζι κατά ισραηλινών λεωφορείων και ιδιωτικών οχημάτων της περασμένης Πέμπτης, είχε σκοπό αφ'ενός να επικαιροποιήσει τη δράση των παλαιστινίων ισλαμιστών για να καταδείξει στο εσωτερικό της Γάζας το αξιόμαχο των ένοπλων ομάδων που δεν ελέγχονται από την Χαμάς, αφ'ετέρου όμως να 'σπάσει' τη σιωπηρή συνεργασία μεταξύ του Ισραήλ και της νέας αιγυπτιακής ηγεσίας, όσον αφορά στις εκτεταμένες επιχειρήσεις του αιγυπτιακού στρατού σε όλο το μήκος και πλάτος της Χερσονήσου του Σινά.

Οι κινήσεις ακριβείας σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο που ακολούθησαν μετά από το αιματηρό χτύπημα στη μεθόριο Ισραήλ-Αιγύπτου, είναι ενδεικτικές του νέου σκηνικού που σχηματοποιείται στην περιοχή ολοένα και περισσότερο. 

Η νέα αιγυπτιακή ηγεσία δεν μπορούσε να αγνοήσει το γεγονός του θανάτου των αιγυπτιακών στρατιωτών που έπεσαν θύματα του ισραηλινού στρατού κατά τη διάρκεια της επιχείρησης εξουδετέρωσης των παλαιστινίων ανταρτών, αμέσως μετά την τρομοκρατική επίθεση κατά των ισραηλινών λεωφορείων. Υπό το κράτος της οργής της αιγυπτιακής κοινής γνώμης που ζητούσε την άμεση διακοπή των διπλωματικών σχέσεων της χώρας με το Ισραήλ -αλλά και της συμβολικής κατάληψης του κτηρίου της ισραηλινής πρεσβείας στο Κάιρο το περασμένο Σάββατο από αιγύπτιους διαδηλωτές-, η κυβέρνηση του Καΐρου απείλησε ότι θα ανακαλέσει τον πρέσβη της από το Τελ Αβίβ και ζήτησε από την κυβέρνηση της Ιερουσαλήμ να ζητήσει επισήμως συγγνώμη για τον θάνατο των αιγυπτίων κληρωτών -ακολουθώντας το ανάλογο παράδειγμα της Τουρκίας. Παράλληλα όμως, ζήτησε από την Χαμάς να δείξει αυτοσυγκράτηση, τη στιγμή μάλιστα που συνεχιζόταν η αιγυπτιακή δαμεσολάβηση για την απελευθέρωση του ισραηλινού στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίτ που κρατείται όμηρος στη Γάζα.
Εν τέλει, ο ισραηλινός στρατός, με ασυνήθιστα μακροσκελή του ανακοίνωση, εξέφρασε τη λύπη του για τον θάνατο των αιγυπτίων στρατιωτών, τόνισε τη σπουδαιότητα της διατήρησης της ειρήνης Ισραήλ-Αιγύπτου και τελικά συμφώνησε να δημιουργηθεί κοινή εξεταστική επιτροπή των στρατιωτικών αρχών των δύο χωρών για την εξέταση των ειδικότερων συνθηκών του αιματηρού συμβάντος. Το Κάιρο δεν ανακάλεσε τελικά τον πρεσβευτή του από το Τελ Αβίβ, διατήρησε τις επαφές του με την Χαμάς -παρά το ότι την ίδια στιγμή η ισραηλινή αεροπορία απαντούσε με κτυπήματα ακριβείας σε κάθε ρήψη ρουκετών της "Ισλαμικής Τζιχάντ" και των "Επιτροπών της Παλαιστινιακής Αντίστασης" που αντιπολιτεύονται την Χαμάς-. Τέλος, η Αίγυπτος κάλεσε τις αντιμαχόμενες πλευρές στη χθεσινή εκεχειρία.

Η Χαμάς από την πλευρά της, αυτή τη φορά πρωτοτύπησε και δεν ανταπάντησε στις ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις. Δεν ανέλαβε ευθύνη για την τρομοκρατική επίθεση της περασμένης Πέμπτης, καταδεικνύοντας εμμέσως πλην σαφώς την ύπαρξη πόλωσης στο εσωτερικό της Γάζας μεταξύ της καθεστώτος και των ένοπλων πηρύνων που δεν ελέγχονται από την Χαμάς.

Το Ισραήλ όπως ήταν αναμενόμενο, απάντησε στο ένοπλο κτύπημα και στις ρήψεις ρουκετών στις πόλεις του νότου της χώρας, με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Η πολιτική ηγεσία όμως απέφυγε να αφήσει την κατάσταση να εκτραχυνθεί -περιοριζόμενη σε κτυπήματα ακριβείας-, επειδή σε αντίθετη περίπτωση θα ανάγκαζε την νέα αιγυπτιακή ηγεσία να λάβει ξεκάθαρη αντιισραηλινή στάση, να αποσυρθεί από τη διαμεσολάβηση για την απελευθέρωση του Γκιλάντ Σαλίτ -με αποτέλεσμα να χαθεί ο μοναδικός δίαυλος έμμεσης επικοινωνίας με την Χαμάς, που μέχρι στιγμής ελέγχει διοικητικά και στρατιωτικά τη Λωρίδα της Γάζας. Επιπρόσθετα όμως, η ισραηλινή πολιτική ηγεσία δεν θα ήθελε σε καμμία περίπτωση να βρεθεί εν μέσω στρατιωτικών επιχειρήσεων με πιθανά θύματα άμαχους Παλαιστινίους, τη στιγμή που σε λίγες μόλις εβδομάδες από τώρα η Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς θα ζητήσει την αναγνώριση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους στην Τακτική Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Έτσι, η παρούσα εύθραυστη εκεχειρία που πρότεινε το Κάιρο επετεύχθη, ικανοποιώντας προς το παρών όλους τους εμπλεκόμενους :

Το Ισραήλ ανταπάντησε στο τρομοκρατικό κτύπημα που στοίχισε σε ανθρώπινες ζωές πολιτών του, με αεροπορικές επιδρομές που έπληξαν στόχους της "Ισλαμικής Τζιχάντ" και των "Επιτροπών της Παλαιστινιακής Αντίστασης", των φύο οργανώσεων δηλαδή που φέρονται να οργάνωσαν και να εκτέλεσαν το πολλαπλό τρομοκρατικό κτύπημα της 18ης Αυγούστου και τις ρήψεις ρουκετών στις πόλεις του Νοτίου Ισραήλ. Άνοιξε φανερό δίαυλο επικοινωνίας και συνεργασίας με την νέα αιγυπτιακή ηγεσία για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Μουμπάρακ. Δεν διέκοψε τον έμμεσο δίαυλο επικοινωνίας με την Χαμάς που συνεχίζει να κρατά όμηρο τον Γκιλάντ Σαλίτ. Απομάκρυνε τον κίνδυνο επανάληψης εκτεταμένων στρατιωτικών επιχειρήσεων και την πιθανότητα επανακατάληψης της Γάζας, γεγονός που θα δυσκόλευε εξαιρετικά κάθε βοηθητικό διπλωματικό ελιγμό εκ μέρους των ΗΠΑ κατά τη διπλωματική μάχη που πρόκειται να δοθεί τον ερχόμενο μήνα στην Τακτική Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, όσον αφορά στην πρόταση της Παλαιστινιακής Αρχής να αναγνωρισθεί ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος με τα σύνορα που ίσχυαν πριν τον Πόλεμο του 1967.

Η νέα αιγυπτιακή ηγεσία έδωσε τις πρώτες δύσκολες εξετάσεις της μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Μουμπάρακ σε περιφερειακό διπλωματικό και στρατιωτικό πεδίο. Ικανοποίησε το λαϊκό αίσθημα στο εσωτερικό της, χωρίς όμως να φθάσει στο σημείο να αναιρέσει τις συμμαχίες της με τις ΗΠΑ αλλά και με το Ισραήλ, γνωρίζοντας ότι κατι τέτοιο θα έθετε σε κίνδυνο τη δική της μακροημέρευση. Παράλληλα, κατάφερε να αποσπάσει την εν πολλοίς έμμεση συγγνώμη και θετική απόκριση των ισραηλινών για την από κοινού εξέταση των συνθηκών του αιματηρού συμβάντος στην ισραηλινοαιγυπτιακή μεθόριο -κάτι το οποίο η Τουρκία δεν κατάφερε στην περίπτωση του Μαβί Μάρμαρα-. Ισχυροποίησε τον δίαυλο επικοινωνίας που άνοιξε με την Χαμάς -τη στιγμή που επί εποχής Μουμπάρακ, στην ουσία τέτοιος δίαυλος δεν υπήρχε-. Δημιούργησε το υπόβαθρο να ανακτήσει την διαμεσολαβιτική της αίγλη στο Μεσανατολικό, ακολουθώντας πιστά τα βήματα του προκατόχου της -και νυν υπόδικου- πρώην Προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ. Και, τέλος, θεωρείται μάλλον βέβαιο ότι η στρατιωτική επιχείρηση κατά των ισλαμιστικών ένοπλων ομάδων στην Χερσόνησο του Σινά, συνεχίζονται μακρυά από τους φακούς της δημοσιότητας.  

Η Χαμάς για πρώτη φορά από τότε που ανέλαβε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας, έδειξε αυτοσυγκράτηση και αποφάσισε να μην ακολουθήσει την τακτική της αυτοαπομόνωσης, ειδικά αυτήν την περίοδο κατά την οποία τίποτα δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο στην αραβική πολιτική σκηνή. Έδειχνε να διαισθάνεται την αδυναμία της, τη στιγμή που η αίγλη των άλλων αντιπολιτευομένων προς αυτήν ένοπλων ομάδων κερδίζουν σε επιχειρησιακό επίπεδο -και μάλιστα όχι μόνο εντός του ισραηλινού εδάφους αλλά και εντός της Χερσονήσου του Σινά, αποκτώντας έτσι σημαντικό γεωστρατηγικό πλεονέκτημα έναντί της-. Αρκέστηκε στο να παρακολουθεί την καταστροφή των στόχων των εσωτερικών της αντιπάλων, "Ισλαμική Τζιχάντ" και "Επιτροπές της Παλαιστινιακής Αντίστασης" από την ισραηλινή αεροπορία, μη αναλαμβάνοντας ενεργό ουσιαστική δράση στα τεκταινόμενα. Διατήρησε τον δίαυλο επικοινωνίας της με το Ισραήλ μέσω Καΐρου και συνειδητοποίησε ότι κατά την παρούσα περίοδο, δεν θα την συνέφερε να διακόψει τις σχέσεις της με την νέα ηγεσία της Αιγύπτου, η οποία συνεχίζει να διατηρεί το φυλάκιο της Ράφα ανοικτό και συγχρόνως προσπαθεί να εξουδετερώσει τις αντιπολιτευόμενες προς τη Χαμάς ένοπλες ομάδες που κρύβονται στο Σινά. 

Άραγε, όταν η πρόταση της Παλαιστινιακής Αρχής του Μαχμούντ Αμπάς θα στηριχθεί διπλωματικά από δεκάδες χώρες στην Τακτική Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο, με αποτέλεσμα την επίσημη μη-αναγνώριση της κρατικής οντότητας της Χαμάς στη Γάζα,  θα συνεχίσει να επιδεικνύει την ίδια αυτοσυγκράτηση;