Μπαχρέην, 14 Φεβρουαρίου 2011

Εδώ και 10 χρόνια, η 14η Φεβρουαρίου στο μικροσκοπικό Βασίλειο του Μπαχρέην στον Περσικό Κόλπο έχει τελείως διαφορετική σημασία από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. 

Φέτος όμως, ειδικά υπό την σκιά των γεγονότων που ταλανίζουν όλον τον αραβικό κόσμο, η χθεσινή μέρα σημαδεύθηκε με έναν νεκρό και πολλούς τραυματίες στην πρωτεύουσα Μανάμα και στις άλλες κωμοπόλεις του αραβικού νησιωτικού Βασιλείου.

Το Μπαχρέην θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ο "φτωχός συγγενής" σε σχέση με τις γειτονικές του  χώρες, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η οικονομία του δεν  συνεχίζει να είναι ισχυρή. Είχε την τύχη να ζήσει πρώτο την εκμετάλλευση του ορυκτού του πλούτου, είχε όμως και την ατυχία τα αποθέματα των πετρελαϊκών πηγών του να υστερούν ποσοτικά κατά πολύ έναντι των πλουσιότερων γειτόνων του. Έτσι, την τελευταία δεκαετία το Μπαχρέην αργά αλλά σταθερά μεταβιβάζει το κέντρο βάρους του από τον τομέα της ενέργειας σε αυτόν της παροχής τραπεζικών και ευρύτερων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών αλλά και σε αυτόν του τουρισμού, ακολουθώντας το ανάλογο παράδειγμα του Εμιράτου του Ντουμπάι. 

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τα τελευταία δέκα χρόνια το Μπαχρέην χαλάρωσε σημαντικά τη νομοθεσία του αναφορικά στην πώληση αλκοόλ αλλά και σε ό,τι αφορά τον τομέα της νυκτερινής διασκέδασης -σε σχέση πάντα με τα συντηρητικότατα καθεστώτα της Σαουδικής Αραβίας, του Κατάρ, του Κουβέιτ και του Ομάν-, δίνοντας την εντύπωση ότι το μικροσκοπικό αυτό νησί μπορεί να χαρίσει weekend 'δυτικής' διασκέδασης σε όσους ευκατάστατους άραβες του Κόλπου θα ήθελαν να ξεσκάσουν,  χωρίς να πρέπει να βάλουν πλώρη για τη Βηρυτό ή την Ευρώπη. Από το βράδυ της Πέμπτης μέχρι και τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου, η πρωτεύουσα Μανάμα κατακλύζεται από σαουδάραβες επισκέπτες, που γεμίζουν όλα τα μπαρ των ξενοδοχείων της πόλης και όχι μόνο. 

Πίσω όμως από αυτήν την νησίδα ευδαιμονίας, υπάρχει πάντα η αχίλλειος πτέρνα του εθνοτισμού. Η πλειοψηφία των πολιτών της χώρας είναι σιίτες -πολλοί εκ των οποίων περσόφωνοι και ιρανικής καταγωγής-, ενώ τόσο η βασιλική οικογένεια όσο και η δημόσια διοίκηση προέρχεται από την σουνιτική μειοψηφία. Κατά καιρούς μάλιστα δεν έλειψαν βίαιες ταραχές μεταξύ σουνιτών και σιιτών, για τις οποίες εμμέσως πλην σαφώς κατηγορήθηκε για παρεμβατισμό στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας το καθεστώς της Τεχεράνης -ο μόνιμος ιρανικός κίνδυνος, που κατά παράδοση καραδοκεί.

Ο μικρός αριθμητικά πληθυσμός του Μπαχρέην σε συνάρτηση με την ιδιότυπη πληθυσμιακή του σύνθεση αλλά και το εξαιρετικά μικρό μέγεθος της χώρας αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες, ούτως ώστε να μην υιοθετηθούν ακραίες αυταρχικές λύσεις εκ μέρους της βασιλικής οικογένειας. 

Έτσι, σε σχέση με τα υπόλοιπα αραβικά κρατίδια στον Περσικό Κόλπο, στο Μπαχρέην ήδη το 1972 διενεργήθηκαν οι πρώτες εκλογές για τη σύνθεση του Εθνικού Συμβουλευτικού Οργάνου που θα επικουρούσε τον μονάρχη -έστω και χωρίς να αναγνωρίζεται τότε ακόμα δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες- και η έννοια του πολιτικού σχηματισμού εν είδει 'πολιτικού κόμματος' εμπεδώθηκε πολύ νωρίτερα σε σύγκριση με ό,τι συνέβαινε στις γειτονικές χώρες. Βέβαια, οι δημοκρατικές διαδικασίες κατά καιρούς αναστέλονταν, είτε λόγω των περιφερειακών κρίσεων που ανέκυπταν με το γειτονικό Κατάρ είτε λόγω εσωτερικών εντάσεων μεταξύ των δύο θρησκευτικών κοινοτήτων.  Η δημοκρατική 'μαγιά' όμως ζυμώθηκε νωρίς.

Η πολιτική εξουσία ήταν ιδιαίτερα προσεκτική στα θέματα θρησκευτικής και εθνικής ταυτότητας των πολιτών, χορηγώντας κατά καιρούς αμνηστία σε σιίτες ακτιβιστές, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι το Βασίλειο του Μπαχρέην πάντοτε έβρισκε τρόπο να πρωτοτυπεί και μάλιστα σε παναραβικό επίπεδο : 

Το 2000 για πρώτη φορά στα αραβικά χρονικά, διορίσθηκαν ως μέλη της Εθνοσυνέλευσης 4 γυναίκες. Από το 2002 οι γυναίκες έχουν καθολικό δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε δημόσια αξιώματα, και τέλος, το 2008 διορίσθηκε πρεσβευτής της χώρας στις Ηνωμένες Πολιτείες γυναίκα, και μάλιστα εβραϊκής καταγωγής.

 διαδηλώσεις συμπαράστασης στην Τεχεράνη υπέρ των Σιιτών του Μπαχρέην

 

Από την άλλη όμως, ο Βασιλιάς του Μπαχρέην τηρεί συστηματικά πολύ επιφυλακτική στάση σε ό,τι αφορά την ελευθερία του Τύπου, έχοντας στο στόχαστρό του κάθε μη ελεγχόμενη φωνή, με πρόσχημα -και όχι πάντα άδικα- την επικινδυνότητα του εθνοτισμού, της βασικής απειλής κατά της ενότητας της χώρας. Δημοσιογράφοι και μπλόγκερ, ανεξαρτήτως θρησκευτικών καταβολών, διώχθηκαν και φυλακίσθηκαν. Σιίτες ακτιβιστές φυλακίσθηκαν και βασανίσθηκαν. Η λογοκρισία στο διαδίκτυο ως πρακτική δημοσιογραφικής 'καθαρότητας' αλλά και τα ποικίλα κατασταλτικά μέτρα για την αποφυγή διασποράς 'μη επιτρεπομένων ειδήσεων' έβαλαν κατά καιρούς το Μπαχρέην στο στόχαστρο διεθνών οργανώσεων που προασπίζονταν την ελευθερία γνώμης και έκφρασης.

   

Σε απάντηση των διεθνών επικρίσεων, ο μονάρχης του Μπαχρέην έθεσε σε δημοψήφισμα το κείμενο της Εθνικής Χάρτας Δράσης -προφανώς παραδειγματιζόμενος από την ανάλογη πρακτική που εφαρμόσθηκε στην Ιορδανία, τη δεκαετία του '90- και στις 14 Φεβρουαρίου 2001, δηλαδή σαν χθες πριν από 10 χρόνια, με συντριπτική πλειοψηφία που άγγιζε το 99% οι πολίτες της χώρας, ανεξαρτήτως θρησκευτικής τοποθέτησης, ενέκριναν το κείμενο του ισχύοντος σήμερα Συντάγματος, βάσει του οποίου το πολίτευμα της χώρας είναι Συνταγματική Μοναρχία, με σύστημα δύο Κοινοβουλίων και με τους πολιτικούς σχηματισμούς ("κόμματα") να αποτελούν αναγνωρισμένο πολιτειακό θεσμό. Οι υπερεξουσίες βέβαια του μονάρχη περιορίσθηκαν, αλλά διατηρήθκαν -πλην όμως είναι πολύ λιγότερες, συγκρίνοντάς τις με αντίστοιχες των γειτονικών βασιλικών οίκων.

Παρά το ότι τέθηκαν οι θεσμικές βάσεις για να υπάρξει ένας γνήσιος και ρεαλιστικός εκδημοκρατισμός 'αραβικού τύπου', η πρακτική της λογοκρισίας στα ΜΜΕ συνεχίστηκε εξοργίζοντας την αντιπολίτευση ανεξαρτήτως θρησκευτικής τάσης. -Χαρακτηριστική μάλιστα είναι η περίπτωση του διάσημου μπλόγκερ της χώρας Μαχμούντ Αλ-Γιούσεφ και το σκάνδαλο Bandargate που συντάραξε την τοπική επικαιρότητα, και που απασχόλησε και αυτό εδώ το μπλογκ, τον Ιούνιο του 2008-

 ο γνωστός μπλόγκερ Μαχμούντ Αλ-Γιούσεφ

Από την άλλη, οι θεσμικές διακρίσεις κατά της σιιτικής πλειοψηφίας συνεχίζονταν να γίνονται ολοένα και περισσότερο έντονες, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα εθνοτικά πάθη -υπό τον φόβο πάντοτε του ιρανικού φιλοσιιτικού κινδύνου-.

Λίγους μήνες μετά την εκλογική νίκη των σιιτικών κομμάτων στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2010 και ακριβώς 10 χρόνια μετά την υιοθέτηση της Εθνικής Χάρτας Δράσης και των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, χθες η πρωτεύουσα Μανάμα όπως και οι γύρω κωμοπόλεις που κατοικούνται ως επί το πλείστον από σιίτες, θύμισαν σε πολλά τις ταραχές που σημειώνονται και στις υπόλοιπες αραβικές χώρες. Στο Μπαχρέην όμως, σε σχέση με το τι συμβαίνει στις υπόλοιπες αραβικές χώρες, η κατάσταση διαφέρει κατά πολύ.

Εδώ το κύριο ζήτημα δεν ήταν η αύξηση των τιμών σε είδη πρώτης ανάγκης, ούτε η δημιουργία δημοκρατικών πολιτειακών θεσμών - οι οποίοι άλλωστε υφίστανται ήδη. 

Από τη μια η σιιτική πλειοψηφία ζητά από την εξουσία να εξασφαλισθεί και στην πράξη και όχι μόνο με διακηρύξεις η συμμετοχή της στην ουσιαστικη΄διακυβέρνηση της χώρας, βάλλοντας εμμέσως πλην σαφώς κατά του σουνίτη Βασιλιά Χάμαντ Ίμπν-Ίσα Αλ-Χαλίφα και του συστήματος διακυβέρνησής του.

Από την άλλη, ένα άλλο σημαντικό τμήμα των διαδηλωτών προέρχεται από ποικίλο πολιτικό και θρησκευτικό υπόβαθρο, το οποίο ναι μεν επικρίνει την εθνοτική πολιτική του Βασιλιά δίνοντας έμφαση στις αυταρχικές πρακτικές στον τομέα της ενημέρωσης και της ελευθερίας λόγου και έκφρασης, από την άλλη όμως διαφωνεί κάθετα με τις εθνοτικές κορώνες των σιιτών πολιτών της χώρας.  Κύριο σύνθημα αυτής της αντιπολιτευτικής θέσης: "Ούτε Σιίτης-Ούτε Σουνίτης-Μόνο πολίτης του Μπαχρέην", που φαίνεται να συσπειρώνει την περισσότερο κοσμοπολίτικη και δυτικοτραφείσα μερίδα του πληθυσμού.

Αποτέλεσμα των χθεσινών διαδηλώσεων : ένας νεκρός και τρεις σοβαρά τραυματισμένοι από πυρά των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας. Οι φωτογραφίες δημοσιεύθηκαν από χρήστες του facebook και του twitter, που είχαν λάβει μέρος στις διαδηλώσεις.

Μπαχρέην, 14 Φεβρουαρίου 2011

Το λιλιπούτειο Βασίλειο του Μπαχρέην, με τις ιδιαιτερότητες του πολιτικού του συστήματος και την έντονη εθνοτική φόρτιση που χαρακτηρίζει τις εσωτερικές πολιτειακές εξελίξεις, σίγουρα δεν μπορεί να αποφύγει το γενικότερο κύμα αλλαγών που κυοφορούνται στον αραβικό κόσμο.

Παρ' όλ' αυτά όμως, η Δυναστεία των Αλ-Χαλίφα, που διοικεί τη χώρα ήδη προτού αυτή αποκτήσει την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία το 1971 μέχρι και σήμερα, έχει δοκιμασθεί από ποικίλες εσωτερικές κρίσεις αλλά και εξωτερικούς κινδύνους και -έστω και μετ' εμποδίων- έχει καταφέρει να ελίσσεται επιτυχώς στις προκλήσεις αυτής της τόσο ιδιότυπης εσωτερικής πραγματικότητας. 

Το Μπαχρέην πρωτοτύπησε σε πολλά, ρισκάροντας ακόμα περισσότερα και δεν ήταν λίγες οι περίοδοι της σύντομης Ιστορίας του που ο πολυποίκιλος κοινωνικός ιστός παραλίγο να αποσυντεθεί, με μοιραία αποτελέσματα για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. 

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι τα ανεπαρκή πετρελαϊκά του αποθέματα το... έσωσαν από τους επιχειρηματικούς κολοσσούς της Δύσης, αφού το μόνο που έχει να προσφέρει είναι την, ούτως ή άλλως, ελάσσονα στρατηγική του θέση στον Περσικό Κόλπο. 

Δεν θα ήταν υπερβολή επίσης να πούμε ότι η τοπική κοινωνία, συνηθισμένη να εκδηλώνει τη δυσαρέσκειά της έναντι της εξουσίας, θα μπορέσει τελικά να διαχειρισθεί διαφορετικά αυτήν την παναραβική έξαρση, υιοθετώντας μεταρρυθμίσεις κατά τρόπο ειρηνικό, όσο φαινομενικά παράδοξο κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο, τουλάχιστον υπό τις παρούσες περιστάσεις.

Μήπως τελικά - και παρά τις εντάσεις σε όλο τον αραβικό κόσμο που βλέπουμε από τις αρχές του 2011- όλες αυτές οι εγγενείς "αδυναμίες" του Βασιλείου του Μπαχρέην, καταφέρουν να περισώσουν το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα με ακόμα έναν τακτικό ελιγμό εκ μέρους της σουνιτικής διοικούσας μειοψηφίας;

Μήπως το Μπαχρέην, έχοντας καταφέρει να αντιμετωπίσει παλαιότερες εθνοτικές ταραχές, θα αποτελέσει τελικά μοντέλο σταθερότητας, εμπεδώνοντας τους ήδη υφιστάμενους δημοκρατικούς του θεσμούς με απλές κινήσεις ακριβείας, και μάλιστα χωρίς μεγάλο κόστος;

 

*Σάς προτείνω να παρακολουθείτε ειδικά αυτές τις μέρες το μπλογκ του Mahmood Al-Yussef, ονόματι "Mahmood's Den"   (μτφ. Το Κρησφύγετο του Μαχμούντ), για όσον καιρό ακόμα το καθεστώς θα τού επιτρέπει να μπλογκάρει..

.