Λιβύη : μία χώρα , δύο σημαίες

Πριν λίγες μέρες η Λιβύη ξαναγιόρτασε μετά από πολλές δεκαετίες μία επέτειο που είχε ξεχάσει. Την 24η Δεκεμβρίου 1951 η Λιβύη είχε κερδίσει την ανεξαρτησία της και από ιταλική αποικία έγινε κυρίαρχο κράτος. Ο πρώτος (αλλά και τελευταίος) Λίβυος Μονάρχης, Ίντρις Α', είχε φροντίσει να επιβεβαιώσει τις αποικιακές δυνάμεις της εποχής, ότι η προαγωγή του στάτους της χώρας του από αποικία σε ανεξάρτητο κράτος δεν θα έθετε σε κίνδυνο την απρόσκοπτη εκμετάλλευση της Δύσης επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών που θα βρίσκονταν υπό την δικαιοδοσία του. Επρόκειτο για ένα από τα πολύ λίγα 'βελούδινα διαζύγια' μεταξύ αποικίας και μητρόπολης.

οι δύο σημαίες της Λιβύης

Η κατάληψη της εξουσίας από τον τότε νεαρό Μουαμάρ Καντάφι to 1969 και η ρητορική που ανέπτυξε κατά τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του, βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με το επαναστατικό-παναραβικό κλίμα της εποχής. Καθ'ομοίωση του Γκαμάλ Αμπντελ Νάσερ της γειτονικής Αιγύπτου, ο Μουαμάρ Καντάφι προέβαλε τη δική του άποψη περί αραβικής ταυτότητας, υιοθέτησε σκληρή γλώσσα απέναντι στην δυτική διείσδυση στον αραβικό κόσμο και η εξωτερική πολιτική που ακολούθησε είχε περάσει από ποικίλες διακυμάνσεις.

Άλλοτε συγκέντρωνε τον θαυμασμό άλλων ηγετών και αντάρτικων κινημάτων που κατά καιρούς εμφανίζονταν -και εξαφανίζονταν- σε άλλες χώρες του Τρίτου Κόσμου. Άλλοτε προκαλούσε την επιθετικότητα των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας, με αποκορύφωμα τον αεροπορικό βομβαρδισμό της Τρίπολης τη δεκαετία του '80. Σχεδόν πάντοτε όμως, η απομόνωσή του από τους άλλους άραβες ηγέτες ήταν δεδομένη. Μία απομόνωση που έφθασε στα όρια της γελοιοποίησης του λίβυου ηγέτη, γεγονός που δεν συνηθίζεται στον άγραφο κώδικα στοιχειώδους αραβικης αλληλεγγύης, που διέπει τις σχέσεις των κρατών-μελών του Αραβικού Συνδέσμου.
Και όμως, παρά το πλήθος εχθρών και αμφισβητούντων στη Δύση αλλά και μέσα στον Αραβικό Κόσμο, το καθεστώς Καντάφι κρατήθηκε γερά στην εξουσία επί 42 ολόκληρα συναπτά έτη. Ένα γεγονός που δεν πρέπει να θεωρείται τυχαίο.

Η διοικητική οργάνωση της χώρας και η μέθοδος λήψης αποφάσεων στη Λιβύη διέφερε παντελώς από την αντίστοιχη συνταγματική πραγματικότητα των άλλων αραβικών εννόμων τάξεων που προέκυψαν μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Συνταγματάρχης Καντάφι αγνόησε πλήρως τα συνταγματικά και διοικητικά πρότυπα της Δύσης και έτσι η έννοια του κοινοβουλευτισμού, της βασιλείας, του μονοκομματισμού ή έστω ένας συγκερασμός αυτών των θεσμών δεν εισήχθησαν ποτέ στο λιβυκό πολιτικό σκηνικό.
 

Ο ευφυής σχεδιασμός του πολιτεύματος που εγκαθίδρυσε ο Συνταγματάρχης Καντάφι συνίστατο στην νομιμοποιητική υιοθέτηση των ήδη υπάρχοντων εθίμων και άγραφων θεσμών που ανέκαθεν ίσχυαν  σε μια χώρα αραιοκατοικημένη και με πολλές φυλές, οι οποίες ανεξάρτητα από την ύπαρξη των Ιταλών ή της σύντομης σχετικά θητείας του Βασιλιά Ίντρις Α', στην ουσία ανέκαθεν αυτοδιοικούνταν, αποφάσιζαν, εφάρμοζαν τους δικούς τους νόμους και έβρισκαν μόνες τους λύσεις στις διαφορές τους χωρίς να υπολογίζουν τη γραφειοκρατία της μακρυνής πρωτεύουσας.

Έτσι, το ιδιαίτερο πολίτευμα της Λιβυκής Τζαμαχιρίας, όσο πρωτότυπο και να φαίνεται σε έναν δυτικό παρατηρητή, στην ουσία αποφάσισε να μην πρωτοτυπήσει. Απλώς νομοθέτησε τους θεσμούς και τα έθιμα που ήδη προϋπήρχαν και ίσχυαν στη χώρα επί γενιές. Πρόεδρος της χώρας επίσημα ποτέ δεν υπήρξε, αφού ο Συνταγματάρχης Καντάφι ήταν απλώς ο 'Ηγέτης της Επανάστασης' -ένα αξίωμα που δεν υπόκειται σε συνταγματικούς κανόνες διαδοχής και σε γραφειοκρατικές διαδικασίες παντελώς άγνωστες για τα τοπικά δεδομένα-.
Βασικό όμως σημείο του καθεστώτος ήταν ότι κάθε απόφαση για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, τις σχέσεις με το εξωτερικό και κυρίως με τις ξένες επιχειρήσεις εκμετάλλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου οριζόταν αποκλειστικά  από τον ένα και μοναδικό ηγέτη και το στενό του περιβάλλον.

η τελευταία επίσημη εμφάνιση του Συνταγματάρχη Καντάφι στην κρατική Λιβυκή τηλεόραση, 

μεσούσης της εξέγερσης κατά του καθεστώτος του. 

Λιβυκή τηλεόραση - 22.3.2011

Είναι αλήθεια ότι αυτό το σύστημα εσωτερικής κατανομής αρμοδιοτήτων λειτούργησε για τέσσερεις ολόκληρες δεκαετίες, με τις φυλές της χώρας να συνεχίζουν να προστατεύουν τα συμφέροντά τους, ενώ παράλληλα ο Καντάφι και το επιτελείο του απολάμβαναν τα μεγαλύτερα επιχειρηματικά οφέλη. Είναι επίσης αλήθεια ότι η Λιβύη είχε καταστεί η μόνη χώρα που εξασφάλισε στους πολίτες της το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στην Αφρική. Απουσία φορολογίας, απουσία ανεργίας, απουσία ισλαμικού φανατισμού και θρησκευτικού μισογυνισμού, τεχνολογική πρόοδος στους τομείς της γεωργίας και της άρδευσης, ελεύθερη αγορά, εκπαίδευση και δημόσια υγεία προσβάσιμες σε όλους ήταν μερικοί από τους άσσους που είχε στο μανίκι του το μονολιθικό καθεστώς Καντάφι -το οποίο δεν ήταν ούτε λιγότερο αλλά ούτε και περισσότερο ανελεύθερο από τα αντίστοιχα αραβικά καθεστώτα που επικράτησαν στην ευρύτερη Μέση Ανατολή μετά την αποχώρηση των δυτικών αποικιοκρατικών δυνάμεων. 

Μοναδική προϋπόθεση ομαλής ζωής στη Λιβύη ήταν η μη αμφισβήτηση των ρήσεων του Ηγέτη στο Πράσινο Βιβλίο -το επίσημο μανιφέστο της 'Επανάστασης της Τζαμαχιρία', που κάθε παιδί είχε την υποχρέωση να αποστηθίζει στο σχολείο. Ένα Βιβλίο που είχε δανείσει το χρώμα του εξωφύλλου του στη μοναδική μονόχρωμη και καταπράσινη σημαία της Γης. Ένα βιβλίο που καθόρισε τη θέση της χώρας στον κόσμο, και που ήταν έτσι γραμμένο ώστε τελικά να μην φανεί καθόλου περίεργη η ξαφνική θετική μεταστροφή της Λιβύης έναντι των ΗΠΑ.
Από το Μάιο του 2006 η αμερικανική σημαία κυμμάτιζε δίπλα στη σημαία της Επανάστασης στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στο κέντρο της Τρίπολης και όλα έδειχναν ότι οι μέρες των δυτικών βομβαρδισμών και του επίσημου εμπάργκο δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια μακρυνή ανάμνηση. Όλα έδειχναν ότι όσο περιθωριοποιημένο και να φαινόταν το λιβυκό καθεστώς, είχε ακόμα πολλές δεκαετίες μπροστά του, αφού θα ήταν απλώς θέμα χρόνου ο γιος του Συνταγματάρχη Καντάφι, Σαΐφ Αλ-Ισλάμ, να αναλάβει πανηγυρικά την ηγεσία της χώρας.

Το 2011 η αποκαλούμενη 'Αραβική Άνοιξη' έφτασε και στη Λιβύη του Μουαμάρ Καντάφι, χωρίς να γίνει σαφές για ποιά αιτία ακριβώς οι φυλές της Βεγγάζης αποφάσισαν να ξαναθυμηθούν την τρίχρωμη σημαία που είχαν επιβάλλει οι δυτικές αποικιοκρατικές δυνάμεις στο νεαρό λιβυκό κράτος του ενδοτικού Ίντρις Α᾿. Ούτε τα διεθνή ΜΜΕ κατάφεραν να εξηγήσουν ποιά ακριβώς ήταν τα αιτήματα των επαναστατημένων. Αρκέστηκαν στο να εντυπωσιάσουν με τις εικόνες πολέμου που έρχονταν από τη λιβυκή έρημο αλλά και με τα μαγνητοσκοπημένα αποσπάσματα των οργισμένων αντιδράσεων του Ηγέτη και των γιων του, που ήταν τόσο αντιεπικοινωνιακές που κανέναν δεν συγκίνησαν, όπως ήταν φυσικό. Αντίθετα , οι πληροφορίες ότι η λιβυκή αεροπορία βομβάρδιζε τους πολίτες της χώρας δικαίως εξόργισαν τη διεθνή κοινή γνώμη.

η τρίχρωμη σημαία της Λιβύης, (1951-1969 και 2011-  )

Όπως κάθε εθνικό σύμβολο, έτσι και οι σημαίες των κρατών έχουν τη δική τους σημασία - ιστορική και ιδεολογική. Η Λιβύη είναι ίσως από τις πολύ λίγες χώρες στη Γη που η ιστορικά σύντομη ανεξάρτητη κρατική τους πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από δύο σημαίες: από τη μια, την τρίχρωμη που αντιπροσώπευσε μία ξενόφερτη Βασιλεία κατά τα πρότυπα των δυτικών προπολεμικών και μεταπολεμικών προτεκτοράτων της Μέσης Ανατολής και από την άλλη, την μονόχρωμη που συμβόλισε ακόμα μια επανάσταση που ήταν μοιραίο να μην πραγματωθεί ποτέ αλλά και έναν ακόμα δικτάτορα με προδιαγεγραμμένο βίαιο τέλος μπροστά στις κάμερες.

Η Λιβύη σήμερα βρίσκεται και πάλι υπό τον έλεγχο επαναστατών, που επέλεξαν να υιοθετήσουν την παλιά δοτή τρίχρωμη φιλοδυτική σημαία. Μια σημαία που μόλις λίγους μήνες πριν το μόνο που συμβόλιζε ήταν η άνευ όρων υποτέλεια της χώρας στην αποικιοκρατική Δύση.

Και κάπως έτσι, η λιβυκή Ιστορία επαναλαμβάνεται, αφού και πάλι η Δύση επικρίνει τον βίαιο τρόπο ανάληψης της εξουσίας από τους εξεγερθέντες -όπως ακριβώς είχε συμβεί και με το πραξικόπημα του Μουαμάρ Καντάφι το 1969-.

Κι όσο για τα αιτήματα της 'λιβυκής Άνοιξης' που επικράτησε το 2011 :
μέχρι σήμερα παραμένουν άγνωστα.

Διαβάστε ολόκληρη την αγγλική έκδοση του "Πράσινου Βιβλίου"

του Συνταγματάρχη Καντάφι πατώντας εδώ 

Πώς κρίνει το "Πράσινο Βιβλίο" το Κοινοβούλιο ως πολιτειακό θεσμό;
Διαβάστε περισσότερα στο AllouKiAllou Plus!  πατώντας εδώ