Αμμάν! Εκλογές!

Παρακολουθώντας τις ραγδαίες εξελίξεις στον αραβικό κόσμο, μετά την ανατροπή του τυνησιακού καθεστώτος και τις αλυσιδωτές αναταρραχές στις εξίσου ασταθείς πολιτειακά γειτονικές χώρες, είναι νομίζω πολύ πρόωρο να βγούμε σε ασφαλείς εκτιμήσεις και συμπεράσματα για το τι μέλλει γενέσθαι στη Μέση Ανατολή, τουλάχιστον προς το παρόν.

Νομίζω όμως πως σήμερα είναι η καταλλήλη στιγμή να σάς πάρω μαζί μου  σε εκείνο το καλοκαίρι του 2007, όταν δηλαδή βρισκόμουν στο Αμμάν της Ιορδανίας παρακολουθώντας μαθήματα αραβικών στο Πανεπιστήμιο, έτσι, να πάρετε μια μικρή αλλά χρήσιμη γεύση περί του τι σημαίνουν πολλά από αυτά που φαντάζουν "απίστευτα" και "πρωτοφανή" στα έκτακτα δελτία ειδήσεων αυτών των ημερών.

το τζαμί "Βασιλιάς Αμπντάλλα" στο κέντρο του Αμμάν

Η συνοικία Σουέϊλεχ του Αμμάν, πριν ανεγερθούν οι εγκαταστάσεις του Ιορδανικού Πανεπιστημίου, ήταν παντελώς αδικημένη από πλευράς υποδομών και κρατικής μέριμνας. Μία γειτονιά με ανθρώπους που είχαν έρθει από τα φτωχά χωριά του βορρά και του νότου της χώρας με την ελπίδα να βρουν καλύτερη τύχη στη μεγάλη πόλη, ενώ παράλληλα συμβίωναν με τους παλαιστίνιους πρόσφυγες που βρίσκονταν ήδη εκεί από το '50. Η πίστη στον Αλλάχ αποτελούσε τη βασική παρηγοριά στις αντιξοότητες της επιβίωσης. 

Ων ουκ άνευ: η υπακοή στα κηρύγματα των ιμάμηδων μετά την προσευχή της Παρασκευής.  

Το καθεστώς του πάλαι ποτε Βασιλιά Χουσεΐν αλλά και του γιου του, σημερινού ιορδανού μονάρχη Αμπντάλλα ΙΙ, ανέκαθεν είχε την τάση να απευθύνεται στην αστική ελίτ των εύπορων συνοικιών του Αμπντούν, του Τζέμπελ Αμμάν και του Σμεϊσάνι, ενώ από την άλλη, το κράτος μιλάει σε πιο "λαϊκό" τόνο στους πολίτες χαμηλότερων εισοδημάτων, αφήνοντάς τους χρόνο με το χρόνο να περιθωριοποιούνται, εργαζόμενοι σε δουλειές εξευτελιστικών αποδοχών και νομίζοντας ότι όντως το Ισλάμ δεν είναι τίποτε άλλο παρά ακόμα ένα είδος όπιου, φτιαγμένο ειδικά και μόνο για τον φτωχό μέσο ιορδανό πολίτη.

Από την άλλη, τα θρησκευτικά φιλανθρωπικά σωματεία αποκτούσαν όλο και ισχυρότερο λαϊκό έρεισμα στις τάξεις των φτωχών, αναπληρώνοντας ουσιαστικά τις ελλειπείς έως ανύπαρκτες κρατικές υπηρεσίες. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται η πεποίθηση στους φτωχούς πολίτες ότι εκείνοι, οι καλοί ισλαμιστές, ήταν, είναι και θα είναι το μόνο άφθαρτο ηθικά κομμάτι της κοινωνίας, σε αντίθεση με το πλήθος των παρεπιδημούντων την αυλή του εκάστοτε μονάρχη της χώρας.

 φωτογραφία από ισλαμιστική-αντιμοναρχική ιστοσελίδα

Η ιορδανική μοναρχία, σε αντίθεση με τα άλλα μονολιθικά καθεστώτα του αραβικού κόσμου, απέδειξε στην πορεία των δεκαετιών της ύπαρξής της πως μπορεί και να εφευρίσκει έξυπνους ελιγμούς αλλά και να αντιλαμβάνεται νωρίς τους τρόπους μακροημέρευσής της, εφαρμόζοντας έξυπνες επιλογές προκειμένου να διοικείται η χώρα υπό καθεστώς ελεγχόμενης ελευθερίας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα άφηνε ποτέ την μοναρχία να καθαιρεθεί ή να αυτοεξορισθεί. 

Έτσι, κατάφερε να μην απεμπολίσει την ισλαμιστική πολιτική φωνή -κηρύσσοντάς της εκτός νόμου, κατά το ατυχέστατο παράδειγμα της Τυνησίας και έως ένα βαθμό και της Αιγύπτου-, πλην όμως, με έξυπνες συνταγματικές αναθεωρήσεις αλλά και με έναν εκλογικό νόμο που άλλαζε κατά το δοκούν, το φιλομοναρχικό κόμμα δεν έχασε ποτέ τον έλεγχο της εξουσίας είτε χρησιμοποιώντας  παλαιότερα προς όφελος της ιορδανικής μοναρχίας τον "κίνδυνο παλαιστινιοποίησης της χώρας", είτε σήμερα τον κίνδυνο της ισλαμοποίησης του κράτους, ο οποίος δεν θα απειλούσε μόνο τον παραδοσιακά φιλοδυτικό μονάρχη αλλά και τη Δύση, που ανέκαθεν πόνταρε πολλά στο μικρο αυτό Βασίλειο.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια της ευέλικτης και κοινωνικά ευφυούς μοναρχικής πολιτικής, αποφασίσθηκε να ανεγερθεί το σημαντικότερο πανεπιστήμιο της χώρας σε απόσταση λίγων μέτρων από το κέντρο της υποβαθμισμένης συνοικίας της Σουέϊλεχ, με σκοπό να αποκτήσουν μεγαλύτερη αξία τα ακίνητα που βρίσκονταν εκεί, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και γενικότερα να εξωρραϊστεί επιτέλους μία από τις πολλές ξεχασμένες γωνιές της ιορδανικής πρωτεύουσας.

στο κάμπους του Πανεπιστημίου της Ιορδανίας

Πράγματι, η Σουέϊλεχ και οι γύρω δρόμοι που περιστοίχιζαν το κάμπους του Ιορδανικού Πανεπιστημίου είχαν τσιμπημένα ενοίκια. Δημιουργήθηκαν φωτοτυπάδικα, φαστ-φουντ, ίντερνετ καφέ, καφετέριες, εστιατόρια, σούπερ μάρκετ ενώ συγχρόνως κτίσθηκαν σπίτια, ανακαινίσθηκαν τα παλιά, φύτρωσαν ξενώνες για τους φοιτητές, ασφαλτοστρώθηκαν οι δρόμοι, έγιναν υπόγειες διαβάσεις και όλα έδειχναν ότι το κρατικό πρόγραμμα οικονομικής ανάκαμψης της περιοχής πέτυχε το σκοπό του. 

Το ισλαμιστικό στοιχείο όμως, δεν έχασε την ισχύ του στη γειτονιά. Αντιθέτως, έβρισκε τους νέους πολύ δεκτικούς σε ό,τι έκριναν σωστό και ηθικό οι ιμάμηδες της Παρασκευής. 

Η πλειοψηφία των ντόπιων φοιτητριών ήταν καλυμμένες. Μεγάλη πλειοψηφία των ιορδανών φοιτητών είχαν και αυτοί πολλά να πουν, σχολιάζοντας χωρία του Κορανίου. Στο εστιατόριο που βρισκόταν μέσα στο Πανεπιστήμιο έτρωγες υπό τον ήχο ψαλμών.  

Και όλα αυτά δεν σήμαιναν καθόλου ότι αυτή η έντονη παρουσία της θρησκείας γινόταν αναγκαστικά ή επιβαλλόταν. από κάποιον. Αντιθέτως, τα νέα παιδιά που σπούδαζαν στο Ιορδανικό Πανεπιστήμιο φαίνονταν να είναι απόλυτα συμφιλιωμένα με αυτήν τους την επιλογή -μην πω ότι ήταν περήφανα για την αγάπη τους στον Θεό-.

Στα τέλη Ιουλίου του 2007 είχε προγραμματισθεί η διενέργεια δημοτικών εκλογών σε όλη τη χώρα. Ποτέ δεν είχα καταφέρει να τελειώσω μία σοβαρή πολιτική κουβέντα με κάποιον ντόπιο, για να καταλάβω κι εγώ ποιό τελικά ήταν το μείζον πολιτικό θέμα των εκλογών. Δεδομένου μάλιστα ότι οι υποψήφιοι ήταν όλοι "ανεξάρτητοι", μόνο εάν ηξερες τα επώνυμά τους μπορούσες να μαντέψεις ποιά πολιτική τάση στην ουσία θα υποστήριζαν. 

Επειδή μάλιστα ο Ευρύτερος Δήμος του Αμμάν είναι χωρισμένος σε 9 δημοτικές περιφέρειες με δικό της συμβούλιο η κάθε μια, για έναν ξένο σαν εμένα ήταν παντελώς αδύνατον να καταλάβω ποιός ήταν εναντίον ποιού, ποιός υποστήριζε ποιόν  και ...για ποιό λόγο γίνονταν όλ'αυτά εν τέλει.

Το μόνο  όμως γεγονός που θυμάμαι ξεκάθαρα από εκείνες τις εκλογές είναι το εξής ένα : η μαζική προσέλευση του εκλογικού σώματος στην καθαρά παραδοσιακή, κατά βάσιν φτωχή και -επομένως- σταθερά φιλοϊσλαμιστική γειτονιά της Σουέϊλεχ! 

Θυμάμαι, εκείνο το πρωί των εκλογών, η ουρά έξω από το εκλογικό τμήμα ήταν τόσο μεγάλη, που μού ήταν εξαιρετικά δύσκολο να διασχίσω τον απέναντι δρόμο για να βρω ένα ταξί για τις "καλές συνοικίες", όπου οι καφετέριες θα μού θύμιζαν λίγο Ελλαδίτσα. Κι όσο για το εκλογικό αποτέλεσμα της "γειτονιάς μου" : από τα ρούχα και μόνο των εκλογέων, μπορούσες να καταλάβεις πως οπωσδήποτε δεν ήταν φιλομοναρχικοί -για ποικίλους και διαφορετικούς λόγους ο καθένας-.

Το βράδυ με είχαν καλέσει φίλοι σε ένα οικογενειακό σπίτι ιορδανών συμφοιτητών μου, όχι ακριβώς για τις δημοτικές εκλογές αλλά επειδή έτυχε κάποια κοινή φίλη να γιορτάζει τα γενέθλιά της. 

"Ε, να δούμε και ποιός κέρδισε στις έκλογες, έτσι;" εἰπα κι εγώ με ύφος του τύπου "Τι στο καλό, εκλογές έχουμε, να μην ξέρουμε ποιός νίκησε;..". 

"Ωχούυυ βρε Τζιμπρήλ, ξέρουμε δα ποιός θα νικήσει. Να χάνουμε το χρόνο μας τώρα;..", μού'ρθε κατάμουτρα αυτή η αφοπλιστική απάντηση, που όμως με άφησε με πολλές απορίες. 

Η κρατική τηλεόραση έπαιζε στο μεγάλο σαλόνι, ενώ στο μικρότερο είμασταν όλοι καθισμένοι και τρώγαμε σαντουιτσάκια και πίνοντας χυμό ή κόκα κόλα (ποτέ αλκοόλ!), ενώ ευτυχώς το τσιγάρο όχι μόνο επιτρεπόταν -μπορώ να πω πως...σχεδόν επιβαλλόταν!-. 

Κάποια στιγμή παρατήρησα πως όντως η ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων στην τηλεόραση είχε αρχίσει, δεν ήμουν όμως και τελείως σίγουρος.. 

"Δε μού λέτε βρε παιδιά, τα αποτελέσματα λέει τώρα;"

"Ααα ναι. Τα αποτελέσματα είναι. Τα λέει ε;" αδιαφορία πλήρης!

"Μα.. είστε σίγουροι πως λέει τα αποτελέσματα; 

Και πού είναι τα ποσοστά; Οι έδρες του δημοτικού συμβουλίου; 

Τα συγκριτικά στοιχεία με πέρσι; Μόνο ονόματα ακούω! 

Ούτε ψήφοι ούτε ποσοστά. Μα τι λέει;" 

-αισθανόμουν τουλάχιστον ηλίθιος, ή τέλος πάντων, 

μάλλον ..πολύ κακός μαθητής στα αραβικά-.

"Τζιμπρήλ, έτσι ανακοινώνονται τα αποτελέσματα των εκλογών. 

Και τα ονόματα που ακούς είναι όσοι έχουν εκλεγεί. 

Τι λες τώρα, θες ακόμα μια κόκα-κόλα; Ε;" ορθά-κοφτά. 

"Α!" (σάστησα..) 

"Ναι, ακόμα μια κόκα-κόλα για μένα.."

 "Ἀντε Ιορδανία!"

Το βράδυ κυλούσε ήρεμα κι όμορφα και όλοι μιλούσαμε περί πολλών ανέμων και υδάτων, ενώ πότε-πότε όλο και κάποιος γυρνούσε προς την τηλεόραση επειδή άκουσε κάποιο επίθετο που τού φαινόταν γνωστό. 

Ξαφνικά όμως οι κουβέντες σταματούν και όλοι, χωρίς να καταλαβαίνω γιατί, γυρνούν μονομιάς στην τηλεόραση, όπου κάποιος άλλος κύριος με μουστάκια ανακοίνωνε κάτι το πάρα πολύ σημαντικό. Μού έκαναν νόημα να ...συνεχίζω να ασχολούμαι με την κόκα-κόλα μου (και να μη ρωτώ προς το παρόν). Ανώφελο θα ήταν έτσι κι αλλιώς να κάτσω να δω τι λέει η τηλεόραση, αφού ο μουστακαλής είχε πιάσει πολύ βαριά καθαρεύουσα και δεν καταλάβαινα γρι. Δε βαριέσαι. Μερικές φορές ακόμα και η άγνοια, προστατεύει..

Μόλις τελείωσε ό,τι ήταν αυτό που είχε να πει και αμέσως τον διαδέχθηκε το γνωστό πατριωτικό/φιλομοναρχικό χιτ (που βλέπετε στο βίντεο παρακάτω) , και βέβαια... αφού ήπια γρήγορα γρήγορα την τέταρτη ή πέμπτη κόκα-κόλα (δεν θυμάμαι), δεν κρατήθηκα και τούς ρώτησα τι συνέβη επιτέλους! 

"Λοιπόν, είπε ότι από τις 9 εκλογικές περιφέρειες του Αμμάν, τελικά οι εκλογές είναι έγκυρες μόνο στις 4." 

"Στις 4;; Μόνο; Γιατί; Τι έγινε;". 

 "Είπε πως στις άλλες 5, η προσέλευση των εκλογέων ήταν μηδαμινή και έτσι η θητεία των δημοτικών συμβουλίων εκείνων των περιφερειών παρατείνεται ."

"Α, ok. Δηλαδή θα παραταθεί μέχρι τον δεύτερο γύρο, που λέμε;"

"Όχι. Παρατείνεται η θητεία τους επ'αόριστον."

"Επ'αόριστον;! 

Δηλαδή με λίγα λόγια, είναι σαν να μην έγιναν εκλογές στο μισό Αμμάν;  Δηλαδή το 1/3 του πληθυσμού όλης της χώρας ψήφισε αλλά δεν ψήφισε; Κατάλαβα καλά;"

(σιγή) 

"Και στη Σουέϊλεχ; Τι έγινε τελικά; Ποιός νίκησε;"  

όλα να τα μάθω πια..

"Τι σε νοιάζει μωρέ τι έγινε στη Σουέϊλεχ;"

"Μα εκεί μένω!"

"Σοβαρά; Κι εκεί, λέει, είχε πολύ λίγη προσέλευση..
και οι εκλογές ακυρώθηκαν κι εκεί."

Κόκαλο εγώ. -

(η σιγή εκείνη τη φορά θυμάμαι, υπήρξε αμοιβαία)

"Ε, μού δίνεις μια κόκα-κόλα ακόμα..;" 

έπεται συνέχεια..

Χωρίς πλάκα, μιλάμε...

τα θυμάσαι σαν να έγιναν όλα χθες..!

Μάσσιαλάχ σου, γιᾶ Τζιμπρήλ!