ο εξ ανάγκης θρίαμβος..

Χθες όσοι Τούρκοι πολίτες ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες συμμετέχοντας στο δημοψήφισμα  για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, αποφάσισαν το αναμενόμενο.  Διαβάζοντας επιφανειακά τις πολιτικές αναλύσεις, ο μέσος αναγνώστης συμπεραίνει ότι οι γείτονές μας, με ένα συντριπτικό 58% προτίμησαν τη 'Δημοκρατία' έναντι του 'Στρατού'.

Δεν θα είναι υπερβολή να πει κανείς ότι η Τουρκία ζει από σήμερα τη δική της μεταπολιτευτική περίοδο, αρκεί όμως να θέσουμε σε ορθές βάσεις τι ακριβώς σημαίνει αυτό το ηχηρό ποσοστό σε μία κοινωνία τόσο κοντινή αλλά και τόσο μακρινή από τη δική μας, αρχής γενομένης με το να μην ταυτίζουμε τόσο απλοϊκά τον χαρακτήρα της ελληνικής μεταπολίτευσης του '74 με το φαινόμενο του εξισλαμισμένου δημοκρατικού μοντέλου, που η παρούσα τουρκική πολιτική ηγεσία επιδιώκει να εδραιώσει.

Ας αρχίσουμε λοιπόν, από τη συνταγματική διαδικασία που ονομάζεται 'δημοψήφισμα'. Μία διαδικασία που σε όποια στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας και σε όποιο πολιτικό περιβάλλον οποιασδήποτε χώρας και αν πραγματοποιήθηκε, κατ'αρχήν εκπορεύεται άνωθεν, δηλαδή από  την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η εξουσία έχει ήδη αφουγκραστεί την κοινή γνώμη, ή επί μακρώ χρόνω την έχει γαλουχήσει με τέτοιο τρόπο ώστε -στη συνέχεια- αποφασίζει απλώς να 'επισφραγίσει' τις αποφάσεις της με ένα 'Ναι' ή ένα 'Ὀχι' των ψηφοφόρων, ανάλογα με το ερώτημα, που τίθεται προς επικύρωση.

Αντιθέτως, εάν η εξουσία δεν είναι βέβαιη ότι θα έχει εξασφαλισμένη της έγκριση των πολλών, απλά επιβάλλει την πολιτική της με τις συνήθεις (και πάντοτε εξίσου νόμιμες) διαδικασίες, οι οποίες βέβαια ποικίλουν από κράτος σε κράτος και από εποχή σε εποχή. 

Η μοναδική ίσως παγκόσμια εξαίρεση σε αυτόν τον απλό 'εμπειρικό κανόνα' περί δημοψηφισμάτων αποτελεί το Ελβετικό πολίτευμα, σύμφωνα με το οποίο η διενέργεια δημοψηφίσματος είναι η πεμπτουσία του τρόπου διακυβέρνησης των Καντονίων, όπου το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι πάντοτε εύκολα προβλέψιμο. 

Αλλά και πάλι, τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο..

"εγώ λέω Ναι στη συνταγματική αλλαγή"

Στην περίπτωση της Τουρκίας, τα χθεσινά αποτελέσματα δεν εξέπληξαν κανέναν. Ούτε καν τους 'ηττημένους του Όχι'. 

Άλλωστε δεν είναι κρυφό : από τότε που το ισλαμιστικό ΑΚΡ ανέλαβε την εξουσία, αντιμετωπίζει τη σθεναρή αντίσταση του βαθέως κράτους των κεμαλικών στρατιωτικών πυρήνων αλλά και μίας μεγάλης μερίδας λαού, που δεν αντιλαμβάνεται γιατί θα πρέπει οι έννοιες 'Κράτος' και 'Θρησκεία' να συγχέονται. 

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποφάσισε να ανοίξει αλλά και φαίνεται πως έχει σκοπό να ..κλείσει με χρυσά γράμματα το κεφάλαιο "Ισλάμ στη σύγχρονη Τουρκία", αφού βέβαια προηγουμένως έκλεισε τους λογαριασμούς της χώρας με το ΔΝΤ, έδωσε ώθηση στην οικονομία, πάταξε τα κακώς κείμενα της διαφθοράς στην κρατική μηχανή και κατέστησε υπόδικους όσους αντιτάσσονται στις επιδιώξεις του πολιτικοθρησκευτικού χώρου που υπηρετεί.

Από την άλλη, δεν είναι κρυφό ότι τα κύρια προπύργια του βαθέως Κεμαλικού Κράτους δεν είναι άλλα από τον ίδιο τον Στρατό της χώρας και τη Δικαιοσύνη. 

Έναν Στρατό που έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στις νοτιοανατολικές επαρχίες, όπου συνεχίζει να διεξάγεται αντάρτικο και  σε δεκάδες πόλεις ισχύει απαγόρευση κυκλοφορίας τις βραδυνές ώρες. 

Μία Δικαιοσύνη, η οποία, όποτε βρίσκει την ευκαιρία, επιδιώκει ακόμα και να κηρύξει εκτός νόμου το ίδιο το κυβερνών κόμμα, γεγονός το οποίο -αν μη τι άλλο- αποτελεί παγκόσμια πολιτειακή πρωτοτυπία. 

Ο μοναδικός τρόπος 'κατάλειψης' αυτών των δύο -και τελευταίων ίσως- θεσμικών θεματοφυλάκων της κεμαλικής πολιτικής κληρονομιάς είναι η εύσχημη, ειρηνική και δημοκρατική διέξοδος του δημοψηφίσματος, με παράλληλη σαφή υπενθύμιση της δικτατορίας του Κενάν Εβρέν, ο οποίος στη συνέχεια εγκαθίδρυσε ως Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας τους θεσμούς και τη λειτουργία του παρόντος πολιτικού συστήματος..

βίντεο υπέρ του χθεσινού 'Ναι', με άρωμα 1980..

Διαβάζοντας τους αριθμούς, δεν χωρεί αμφιβολία ότι το ΑΚΡ πέτυχε τους εκλογικούς του σκοπούς. 

Σύμφωνα με τις εγκριθείσες πια συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, ο χώρος της δικαιοσύνης θα πάψει να είναι απρόσιτος για το πολιτικό ισλάμ, το ελεγχόμενο από το ΑΚΡ κοινοβούλιο αποκτά ευρύτερη ισχύ και επιρροή, στοχεύοντας κατ'αρχάς στη διάβρωση του κεμαλικού κατεστημένου, μέχρι την τελική του κατάρρευση. 

Είναι όμως αυτό τόσο απλό;

Θα ήταν αφελές να βγούμε σε ένα τέτοιο εύκολο συμπέρασμα. Θα ήταν ακόμα πιο αφελές να παραμείνουμε απλώς στη λογική των αριθμών που λέει ότι "το 58% είναι σαφώς μια καθαρή νίκη υπέρ του Ερντογάν", και άρα το ΑΚΡ τελικά πέτυχε τον πλήρη έλεγχο της χώρας που επισήμως κυβερνά.

Για άλλη μια φορά, ο όρος 'Δημοκρατία' χρησιμοποιήθηκε απλώς για να εξυπηρετήσει σκοπιμότητες. Διαφορετικά, δεν θα μπορούσε αλλιώς να εξηγηθεί το ποσοστό του χθεσινού "Όχι", που ούτε λίγο-ούτε πολύ, ανήλθε στο 42%, ένα ποσοστό που μεταφράζεται σε κάποια εκατομμύρια ψήφων. 

Εάν απλώς θα χρωματίζαμε ως 'αντιδημοκρατικό' ένα τόσο μεγάλο πλήθος ψοφοφόρων,  θα καταλήγαμε σε πλήθος από άτοπα συμπεράσματα, που προφανώς δεν θα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Αποτελέσματα Δημοψηφίσματος 12.09.2010

Αποτελέσματα Δημοτικών/Περιφερειακών Εκλογών 2009

Παρατηρώντας τον χάρτη της Τουρκίας που απεικονίζει τα χθεσινά αποτελέσματα και συγκρίνοντάς τον με αυτόν που απεικονίζει τα αποτελέσματα των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών που πραγματοποιήθηκαν μόλις το 2009, στην ουσία επιβεβαιώνεται ότι κατ'αρχήν το ΑΚΡ δεν προκήρυξε τυχαία το χθεσινό δημοψήφισμα -αφού γνώριζε πάνω κάτω ποιά θα είναι η επιρροή του στην επικράτεια-. 

Επιβεβαιώνεται όμως και το βαθύ χάσμα στο εσωτερικό της τουρκικής κοινωνίας πάνω στο φλέγον ζήτημα της διατήρησης της κοσμικότητας του κράτους και την πιθανότητα εξισλαμισμού του. Ένα χάσμα που 'τσιμεντώθηκε' χθες, χωρίζοντας τις δυτικές βιομηχανοποιημένες, τουριστικές, πλουσιότερες και περισσότερο εξευρωπαϊσμένες περιφέρειες από εκείνες που παραμένουν γεωργοκτηνοτροφικές, με χαμηλότερα εισοδήματα και -κατά συνέπεια- λιγότερο 'δυτικότροπες' και άρα πιο ευάλωτες στο εκάστοτε κήρυγμα του Ιμάμη μετά την προσευχή της Παρασκευής. 

Γίνεται λοιπόν σαφές ότι χθες, μπορεί η πλειοψηφία των Τούρκων πολιτών να ψήφισε υπέρ των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που πρότεινε το ΑΚΡ, όχι όμως απαραίτητα για να προασπισθεί το ιδεώδες της άδολης και άχρωμης 'Δημοκρατίας', όπως τα φιλοκυβερνητικά τουρκικά ΜΜΕ διακήρυτταν -και σήμερα πια θριαμβολογούν-. Στην πραγματικότητα, ενσυνείδητα ή όχι, ψήφισαν υπέρ μίας 'Δημοκρατίας' καλυμμένης και μανδηλοφορούσας. Μιάς 'Δημοκρατίας' ισλαμικής, η οποία δεν γνωρίζουμε κατά πόσον θα είναι τόσο ανεκτική όσο εκείνη που εμπνεύσθηκε για το λαό του ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.

Ένα άλλο σημείο που δεν θα πρέπει να διαφεύγει είναι η συμπεριφορά του εκλογικού σώματος στις νοτιοανατολικές επαρχίες της χώρας, όπου η πλειοψηφία των ψηφοφόρων ανήκει εθνοτικά στο συμπαγές κουρδικό στοιχείο. Δεν είναι περίεργο ότι οι εκπρόσωποι των κουρδικών τοπικών πυρήνων 'χαιρέτισαν' το αποτέλεσμα στις επαρχίες τους, κι ας 'φαινόταν' ότι εκεί το "Ναι" υπερψηφίστηκε χαρακτηριστικά. 

Το μποϋκοτάζ που εξήγγειλαν οι Κούρδοι "τσιμέντωσε" ακόμα περισσότερο την εθνική τους συνειδητοποίηση, απέχοντας και πάλι από τις 'εκλογικές διαδικασίες' του τουρκικού κράτους. Έτσι, η αποχή των Κούρδων μπορεί να άφησε το πεδίο ελεύθερο στους δημοσίους υπαλλήλους που ζουν εκεί να διαμορφώσουν εκπληκτικά εκλογικά ποσοστά υπέρ του "Ναι" σε κουρδοκρατούμενες περιοχές όπως στο Ντιγιάρμπακιρ, στο Βαν ή στην Μάρντιν. Έγινε όμως σαφές ότι αυτά τα ποσοστά του 90% και 95% ήταν παντελώς πλασματικά, αφού τα ποσοστά αποχής που σημειώθηκαν δεν είχαν προηγούμενο. 

Από την άλλη, σε άλλες περιφέρειες της Ανατολικής Τουρκίας, όπου η πληθυσμιακή αναλογία Τούρκων και Κούρδων είναι μοιρασμένη, το αυξημένο "Ναι" εκφράζει και τη δυσαρέσκεια των εκεί Τούρκων πολιτών έναντι του στρατιωτικού κατεστημένου γενικότερα. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι καθημερινές αποτυχίες των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, με δεδομένη την αναζωπύρωση των εστιών του κουρδικού αντάρτικου, με αποτέλεσμα τις συχνές απώλειες νεαρών στρατιωτών.

Δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι το χθεσινό δημοψήφισμα στην ουσία "τσιμέντωσε" τον διχασμό που υποβόσκει στην τουρκική κοινωνία εδώ και χρόνια, ενώ παράλληλα "τσιμέντωσε" την πολιτική ισχύ του αυτονομιστικού κουρδικού κινήματος, το οποίο, αργά αλλά σταθερά, μόνο ουσιαστικές επιτυχίες έχει να απαρριθμήσει έναντι της τουρκικής κυριαρχίας στις νοτιοανατολικές επαρχίες. Όσο για το διάσπαρτο κουρδικό στοιχείο στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, αυτό δεν έχει πει ακόμα την τελευταία του λέξη, αφού τουλάχιστον μέχρι τώρα φαίνεται μάλλον απρόθυμο να δραστηριοποιηθεί εθνοτικά.

Από την άλλη πλευρά, το ΑΚΡ έχει πολλές εκλογικές επιτυχίες, η πλειοψηφία των οποίων όμως δρουν διαβρωτικά στη ραχοκοκκαλιά της τουρκικής κοινωνίας. Μία κοινωνία που καλώς ή κακώς, έχει μάθει να εμπιστεύεται την ισχύ του στρατιωτικού της κέντρου βάρους. Ένα κέντρο βάρους που, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, το ΑΚΡ δεν έχει σταθεί ικανό να υποκαταστήσει.

Μέσα σε αυτόν τον περίπλοκο συνδυασμό σκοπιμοτήτων, το κυβερνών ΑΚΡ στην πραγματικότητα είναι σχεδόν.. αναγκασμένο να θριαμβολογήσει για τη νίκη του. 

Το πιθανότερο μάλιστα θα είναι να εξαγγείλει πρόωρες εκλογές εκμεταλλευόμενο το όλο πολιτικό κλίμα, τις οποίες είναι ήδη βέβαιο ότι θα τις κερδίσει, για να μετρήσει ακόμα μια αριθμητική νίκη. 

Δεν αποκλείεται σύντομα να επιβληθούν επιμέρους 'ισλαμιστικού χαρακτήρα' νομοθετήματα (π.χ. να επιτραπεί η μαντήλα στα κρατικά πανεπιστήμια), δίνοντας το στίγμα για το πρόκειται να επακολουθήσει, σφυγμομετρώντας τις αντιδράσεις του κεμαλικού κατεστημένου, που ακόμα υπάρχει και έχει ισχύ. 

Τίποτα καλό όμως δεν προοιωνίζεται αναφορικά σε αυτό που λέγεται 'κοινωνική ειρήνη' : ένα αγαθό πολύ σημαντικότερο από πάμπολλα θριαμβευτικά εκλογικά αποτελέσματα. 

Ένα αγαθό που το ΑΚΡ αβασάνιστα και μάλλον αφελώς θεωρεί (ακόμα) ως δεδομένο..

   

Όχι, η Τουρκία δεν μεταλλάχθηκε χθες σε 'δεύτερο Ιράν'. 

Άλλωστε, ούτε το Ιράν πήρε την πολιτειακή μορφή που έχει σήμερα μέσα σε μια νύχτα. Και ας μην ξεχνάμε ότι και στο σημερινό Ιράν λειτουργούν πολλά πολιτικά κόμματα, γίνονται κοινοβουλευτικές εκλογές, οι γυναίκες ψηφίζουν και το όλο πολιτικό σύστημα, εξωτερικά τουλάχιστον, προσιδιάζει θεσμικά με την μέση δυτική δημοκρατία, όπως την γνωρίζουμε στην Ευρώπη. 

Η ειδοποιός όμως διαφορά ανάμεσα στην 'δυτικού τύπου κοινοβουλευτική δημοκρατία' και στο νεοϊσλαμικό πρότυπο του ΑΚΡ που βλέπει το Ιράν ως αρχέτυπό του, είναι το ίδιο το Ισλάμ :

το άκαμπτο σύστημα κανόνων θρησκευτικοπολιτικής ηθικής, που δύσκολα προσαρμόζεται ενώ εύκολα επιβάλλει. 

Και η 'Δημοκρατία' όταν επιβάλλεται, απλά δεν είναι Δημοκρατία..

.