ο παππούς δεν έβλεπε Telegiornale

Στο σπίτι μας πάντοτε η μέρα της Ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα ήταν μια μέρα ξεχωριστή. Γιατί όσες εκθέσεις και να έχω γράψει στο σχολείο για εκείνη τη μέρα, την 7η Μαρτίου 1948, όταν πια επίσημα τα νησιά μας αποδόθηκαν στο ελληνικό Κράτος και επιτέλους οι Δωδεκανήσιοι θα μπορούσαν να ορίζουν οι ίδιοι τη μοίρα τους, να μιλούν ελεύθερα τη γλώσσα τους και να επιστρέψουν στον εθνικό κορμό που ανήκαν, και να μην παραμένουν παρείσακτοι γηγενείς των Ιταλών ή των Οθωμανών, είχα την τύχη να έχω μέσα στο σπίτι μου την Ιστορία να μιλάει από μόνη  της. Είχα τον παππού μου να μού λέει χίλια μύρια μικρά περιστατικά από εκείνες τις μέρες της αγωνίας, που κυριολεκτικά οι Ροδίτες δεν ξέραμε κάτω από ποιά...σημαία θα ξυπνήσουμε. Και δεν είναι υπερβολή να πω ότι τόση πανσπερμία σημαιών δε γνώρισε ποτέ καμμία άλλη περιοχή της Ελλάδας, εκτός από τα Δωδεκάνησα. Έτσι, μετά το Βυζάντιο, πέρασαν οι ευρωπαίοι Ιππότες, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Βρετανία και τελικά ο ελληνικός στρατός αντικατέστησε ως ακόμα μία 'συμμαχική προσωρινή στρατιωτική διοίκηση', χωρίς όμως να γνωρίζει  ούτε καν η ίδια αν θα δώσει τη θέση της στην ηθικά και ιστορικά 'νόμιμη ιδιοκτήτρια' Ελλάδα.

31 Μαρτίου 1947 - η υποστολή της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης και η αντικατάστασή της από την ελληνική σημαία, λόγω της εγκατάστασης του ελληνικού συμμαχικού στρατού στα Δωδεκάνησα, ενώ συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις για το τελικό καθεστώς των νησιών.  

Η αβεβαιότητα για το 'με ποιά σημαία θα ξυπνήσουμε αύριο'  διήρκησε για τους Δωδεκανήσιους με το που τέλειωσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος κι άρχισαν διαβουλεύσεις επί διαβουλεύσεων. Ενδεικτικά, αξίζει να σημειωθεί ότι η πιθανότητα είτε της βρετανοποίησής μας είτε της (ακόμα χειρότερα!) 'κυπροποίησης' των νησιών μας (με τον Τούρκο κατακτητή να περιμένει τη σειρά του..)  ή ακόμα και της αποκοπής της 'μεγάλης' Ρόδου από τα υπόλοιπα νησιά, όλα αυτά ήταν ενδεχόμενα που δεν ξέρω κι εγώ με τι αλχημίες και  πολιτικές συγκυρίες ευτυχώς αποφεύχθηκαν. 

Φαίνεται όμως ότι δεν ήταν δυνατόν να αγνοηθεί το τοπικό εθνικό φρόνημα που διατήρησε την ελληνική γλώσσα και την ορθοδοξία σαν από ..θαύμα. Γιατί αν κάποιοι μιλούσαν για 'Δωδεκανησιακό θαύμα' τη δεκαετία του '70, εννοώντας την τουριστική και οικονομική μας ανάπτυξη και την εμφανή διαφορά στον τρόπο ζωής και στο βιοτικό μας επίπεδο έναντι των άλλων νομών της χώρας, αν μού επιτρέπεται να εκφέρω γνώμη θα έλεγα πως ορθότερο θα ήταν να χαρακτηρίσουμε 'θαύμα'  αυτήν καθαυτήν τη διατήρηση της ελληνικότητάς μας. Ένα θαύμα που άρχισε να συντελείται με τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την ταυτόχρονη εξαφάνιση της ελληνικής ως 'γλώσσας της Διοίκησης'. Ένα 'θαύμα' που συνέχισε να συντελείται επί αιώνες, κι ας πέρασαν από τον μαχαλά μας τόσοι και τόσοι ξένοι αφέντες.

Έτσι, τα Δωδεκάνησα έγιναν ο νεώτερος νομός του Ελληνικού Κράτους σαν σήμερα, πριν από 62 χρόνια. Ένας νομός που αν και απομονωμένος γεωγραφικά από την ηπειρωτική χώρα, μετέτρεψε σε πλεονέκτημα τα τόσα μίλια που τον χώριζαν από τα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Ποτέ δε ζήσαμε εδώ εμφύλιο σπαραγμό, ποτέ δεν δόθηκε περιθώριο στην ανάπτυξη θρησκευτικού ή εθνοτικού κοινοτισμού -με χριστιανούς και μουσουλμάνους να ζουν αρμονικά και μακρυά από αδιέξοδους φανατισμούς, από τότε μέχρι και σήμερα-, ποτέ η τοπική κοινωνία δεν προχώρησε σε εσωτερικές ιδεολογικές αντεκδικήσεις, ενώ παράλληλα οι ιταλοί έποικοι έφυγαν οικειοθελώς στην 'μετανιωμένη' και άρα διεθνώς συμπαθή τότε Ιταλία, και όλες οι συγκυρίες συνέτειναν στο να γυρίσουν οι Δωδεκανήσιοι μια νέα σελίδα στην Ιστορία τους, περιμένοντας υπομονετικά τη μετεμφυλιακή σπαραγμένη Ελλάδα να λύσει τους γόρδιους δεσμούς της για. να πάμε ..όλοι μαζί παρακάτω.

7 Μαρτίου 1948 - τα Δωδεκάνησα έγιναν Ελλάδα και επισήμως

 

Και -για να το πω πιο απλά- εάν την 7η Μαρτίου 1948 δεν γίνονταν τα πράγματα όπως ήταν σωστό και δίκαιο να γίνουν, αυτό εδώ το μπλογκ ίσως να μην 'έβγαινε στον αέρα' από τις τηλεφωνικές γραμμές του ΟΤΕ, ή -εάν έβγαινε μέσω ΟΤΕ- τότε δεν θα γραφόταν στη Ρόδο. Γιατί, αν δεν 'γινόμασταν' Ελλάδα, ο παππούς θα έπαιρνε τις λιγοστές του βαλίτσες, την αιγυπτιώτισσα γυναίκα του και τα δυο του παιδιά, τον μπαμπά μου και τον θείο μου, και θα μετανάστευε στο...'εξωτερικό' : δηλαδή..στην Ελλάδα μας -αν βέβαια προλάβαινε...-. Γιατί ύστερα από τόση ιταλική εξορία, τόσο ιταλικό ξύλο, τόση ιταλική φυλακή -χώρια με όσα τράβηξε από τους γερμανούς-, έχω την εντύπωση (χωρίς να παίρνω κι όρκο) ότι δεν θα μπορούσε να αντέξει την εξίσου βάρβαρη βρετανική, τουρκική ή κι εγώ δεν ξέρω ποιά ακόμα φυλακή.

Γιατί δεν μπορώ να ξεχάσω τον παππού μου, όταν πια ήταν γέρος και η μνήμη του άρχιζε να τον προδίδει, τι ύφος είχε πάρει όταν άνοιξε την τηλεόραση, πάτησε το τηλεκοντρόλ και ξαφνικά, μέσα στο ίδιο του το σπίτι, άκουσε μετά από χρόνια το..εφιαλτικό γι'αυτόν ηχητικό σήμα του Telegiornale στο RAIUNO (ίδιο κι απαράλλαχτο με το σήμα των ειδήσεων του προπολεμικού ιταλικού ραδιοφώνου)  όταν 'ήρθε' η δωρεάν δορυφορική τηλεόραση στο νησί.
Ήταν ένα ύφος που δεν μπορώ να περιγράψω, δεν μπορώ ακόμα και σήμερα να καταλάβω αν ήταν θυμός, απογοήτευση, απορία, φόβος ή και όλα αυτά μαζί.

Κι εκείνη τη μέρα, με το RAIUNO να παίζει ακόμα στην τηλεόραση,  τότε  μόνο κατάλαβα γιατί τρώγαμε στο σπίτι μόνο μακαρόνια MISKO ή ΑΒΕΖ, γιατί η μαμά απέφευγε να μού αγοράζει μπλουζάκια Benetton, γιατί η έγχρωμη τηλεόρασή μας ήταν PHILIPS και όχι Nordmente, γιατί ένα ισπανικό SEAT θα ήταν προτιμότερο από ένα FIAT (κι εδώ ομολογώ ότι δεν αντιστάθηκα). 
Και μπορεί να ακούγονται σήμερα όλα αυτά υπερβολικά, μπορεί να ακούγονται ακόμα και σχεδόν.. αστεία , 62 χρόνια μετά.  Αλλά έχουν μια βάση που θεωρώ πως ούτε μού επιτρέπεται , ούτε καν έχω το δικαίωμα να αγνοήσω.

παππού μου, εσένα δεν σού άρεσε το Telegiornale..

Κι αφού έπιασα το θέμα 'Ιταλική κατοχή',
ας το συνεχίσω, μέρα που είναι..

Γιατί ξέρω ότι πολλοί από σας που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, δεν είναι απίθανο να σκεφτείτε 'Μα, τι λέει αυτός ο Ροδίτης;;!! Τόσα και τόσα τουριστικά αξιοθέατα άφησαν οι Ιταλοί στο νησί, τόσους και τόσους δρόμους έχτισαν, τόσα και τόσα κτήρια έκαναν. Κι οι Ροδίτες τα βρήκαν όλα έτοιμα και ο τουρισμός τους στηρίζεται σε όλα αυτά, ακόμα και σήμερα! Έχει και παράπονα;". 

Η εύκολη απάντηση είναι ότι 'κάθε κατακτητής που ενδιαφέρεται να κρατήσει ένα μέρος, πρέπει να επενδύσει σε αυτό'. Στην περίπτωσή μας μάλιστα, οι Ιταλοί, εκτός από το ότι είναι πραγματικά ένας συμπαθής λαός, έχουν στο αίμα τους την καλαισθησία και την αρμονία, γεγονός που φαίνεται σε ό,τι καταπιάνονται στον τομέα της αρχιτεκτονικής, της πολεοδομίας, της μόδας και της τέχνης  γενικότερα. Δεν υπάρχει σε αυτό καμμία αμφιβολία. Άλλωστε, κάθε κατακτητής δείχνει στους γηγενείς όχι μόνο το κακό του πρόσωπο, αλλά και το καλό.

Και σε αυτό ακριβώς το 'καλό' πρόσωπο συνίστατο ο μεγαλύτερος κίνδυνος της Ιταλικής Κατοχής : 

Ο ιταλός κατακτητής εντυπωσίαζε. Ο ιταλός κατακτητής άκουγε κλασσική μουσική, ήταν ξανθός και καλοντυμένος, μιλούσε τραγουδιστά, γέλαγε εύκολα., πίστευε στον ίδιο Χριστό και γιόρταζε Χριστούγεννα και Πάσχα , όπως κι εμείς. Κι ας απασχολούσε τον ντόπιο υπό συνθήκες ουσιαστικής δουλείας να χτίζει τα δημόσια έργα του και να ασφαλτοστρώνει με τα χέρια τους δρόμους του. Κι ας του έλεγε πως ήταν επίσημα και δια νόμου πολίτης β'κατηγορίας, με άλλες ταυτότητες, άλλα δικαιώματα και εν πάση περιπτώσει, όχι τα ίδια με αυτά των καθ'όλα ιταλών 'καθαρών' πολιτών. Γιατί, κακά τα ψέμματα, όσο και να γέλαγε χαριτωμένα ,διοικούσε έναν τόπο που ποτέ δεν τού ανήκε και στον οποίον ποτέ δεν 'επέστρεψε'.

Δεν ήταν τυχαίο ότι οι Ιταλοί επένδυσαν πάρα πολύ χρόνο και  πάρα πολύ χρήμα για να ..ξαναχτίσουν ουσιαστικά τα ιπποτικά τείχη της Μεσαιωνικής Πόλης -κι ας υπήρχαν αρχαιολογικά ευρήματα των τειχών της πόλης από την αρχαία ελληνική εποχή και τη βυζαντινή περίοδο-.  Και αυτή η ριζική αναπαλαίωση δεν έγινε με σκοπό τον τουρισμό, έννοια άλλωστε άγνωστη στα μέρη μας  στις δεκαετίες του '20 και '30. 

Σκοπός της ανάδειξης αυτών των μνημείων ήταν απλός: Χρησιμοποίησαν την μόνη ιστορική περίοδο της Ρόδου που θα τούς έδινε το επιχείρημα ότι ο τόπος μας τούς ανήκε, εφευρίσκοντας θεωρίες και ιδεολογήματα περί δήθεν 'ευρωπαϊκής' και άρα.. ιταλικής 'επιστροφής' στα Δωδεκάνησα
Έτσι, δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι οι Ιταλοί, δεν ασχολήθηκαν με τίποτα  που θα μπορούσε να θυμίσει Αρχαία Ελλάδα ή Βυζάντιο. 
 

Και φτάνουμε στο σήμερα.
 

Τις τελευταίες εβδομάδες αναβίωσε στην Ελλάδα αυτό που λέμε 'αντιγερμανική υστερία' και πλήθος διανοουμένων και πολιτικών έκανε λόγο για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και για τις γερμανικές φρικαλεότητες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι και φωτογραφίες με την Μέρκελ ντυμένη ναζί κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο και στον Τύπο.
Ανεξάρτητα με το πόσο γραφικές μού φάνηκαν όλες αυτές οι κορώνες (αφού, αν οι Γερμανοί δεν μάς έσουρναν τα εξ αμάξης και αν μάς ξεχρέωναν όσο-όσο, θεωρώ σίγουρο ότι τα διθυραμβικά φιλογερμανικά σχόλια θα γέμιζαν τρίστηλα στις ελληνικές εφημερίδες, αμφιβάλετε;;), δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ γιατί  επίσημα δεν έγινε ποτέ κουβέντα για το τι έκανε ο Ιταλός κατακτητής στα νησιά μας;

Γιατί δεν γίνεται κουβέντα για τις εξορίες και τα βασανιστήρια τόσων και τόσων Δωδεκανήσιων που στην ουσία καταστράφηκε η ζωή η δική τους και των δικών τους επειδή αντιστάθηκαν στην Κατοχή;

Γιατί δεν γίνεται κουβέντα για τα concentramenti, που -αν εξαιρέσουμε τους φούρνους και τους θαλάμους αερίων- σε όλα τα άλλα δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από το Νταχάου και το Άουσβιτς;

Γιατί δεν γίνεται κουβέντα για την κήρυξη της ελληνικής γλώσσας ως 'παράνομης' και την απαγόρευση της χρήσης της σε δημόσιο χώρο;

Γιατί δε γίνεται κουβέντα για τη συστηματική προσπάθεια της δημογραφικής αλλοίωσης των νησιών μας, με τη δημιουργία ιταλικών εποικισμών;

Γιατί δεν ενημερώνεται η νέα γενιά για όλα αυτά;  

Και όταν χρησιμοποιώ τον όρο 'ενημέρωση' εννοώ 'ιστορική κατάρτιση', εννοώ συστηματική παράθεση αποδεδειγμένων ιστορικών γεγονότων. Δεν εννοώ ούτε αντι-ιταλική ρατσιστική πλύση εγκεφάλου ούτε φοβική υστερία έναντι των ιταλών, που στο κάτω-κάτω, δεν είναι δυνατόν να ευθύνονται σήμερα για τις επιλογές και τις τακτικές της πολιτικής τους ηγεσίας σε κάποια περίοδο της Ιστορίας της πατρίδας τους.  

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα αυτές είναι οι μόνιμες ερωτήσεις που μού έρχονται στο μυαλό. Όχι επειδή διακατέχομαι από ...αντι-ιταλικό μένος (πώς θα μπορούσα ποτέ να μισήσω το λαό που εφηύρε τη μακαρονάδα;;;). Επειδή κάθε χρόνο τέτοια μέρα θυμάμαι πόσες φορές το χρόνο αναγκάζομαι να επιχειρηματολογήσω σε συζητήσεις του τύπου "Κοίτα πόσα καλά μάς άφησαν οι Ιταλοί! Ενώ το ελληνικό κράτος τα έκανε όλα μαντάρα..!". 

Κι όταν ακούς τέτοιους προβληματισμούς από νέους ανθρώπους, έλληνες πολίτες, δωδεκανήσιους που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στα σύνορα, δεν είναι απλώς απογοητευτικό.
Είναι πέρα για πέρα αποκαρδιωτικό.

7 Μαρτίου 2010 - μία εικόνα που με ενόχλησε σήμερα. 

Το μνημείο του Αγνώστου Παπά και Δασκάλου στην πλατεία Ακαδημίας στο κέντρο της πόλης, και ἡ Πατῥίς εὐγνωμονοῦσα με αμέτρητα γκράφιτι που δε σβήνονται, με πεταμένα μπουκαλια νερό κι ένα περιτύλιγμα ενός cheeseburger των γειτονικών McDonald's. 
Αξίζει τουλάχιστον μία μεγέθυνση αυτή η φωτογραφία.

Μήπως είναι επιτέλους καιρός να θέσουμε 
στις σωστές τους διαστάσεις τις πέτρες που μάς περιβάλλουν;

Χρόνια μας πολλά.

.